Prawidłowa rogówka jest pozbawiona naczyń krwionośnych i chłonnych, istnieje jednak kilka chorób rogówki o podłożu immunologicznym, które mogą wystąpić u zwierząt towarzyszących. W artykule przedstawiono choroby rogówki psów i kotów, których podłoże immunologiczne jest potwierdzone lub bardzo prawdopodobne. Są często spotykane w praktyce i być może znane nie wszystkim lekarzom pierwszego kontaktu. Choroby omówiono tak, by możliwa była ich dobra kliniczna identyfikacja.

Rogówka zbudowana jest z czterech warstw – nabłonka przedniego, istoty właściwej (zrębu) rogówki, błony Descemeta i nabłonka tylnego (śródbłonka). Granicę między twardówką i rogówką nazwano rąbkiem rogówki. W rąbku rogówki na całym jej obwodzie znajdują się komórki macierzyste nabłonka przedniego rogówki, które dzieląc się, stale odnawiają powierzchnię rogówki. Rogówka anatomicznie zaprojektowana jest tak, by była przejrzystą strukturą bez naczyń krwionośnych, pigmentu i elementów chłonnych. Stany patologiczne rogówki mogą wpłynąć na jej przejrzystość i zdolność widzenia (2).

Przewlekłe powierzchowne zapalenie rogówki

Przewlekłe powierzchowne zapalenie rogówki (CSK – chronic superficial keratatis), określane również jako pannus (łuszczka) lub zespół Überreitera, to postępująca i potencjalnie grożąca utratą wzroku choroba rogówki psów. Pomimo intensywnych badań nie ustalono jednoznacznych przyczyn i patomechanizmów tej choroby. Uważa się, że ma ona podłoże immunologiczne. Promienie UV nasilają jej objawy. Możliwe, że UV zmienia pewne antygeny rogówki u zwierząt z predyspozycjami genetycznymi, co wywołuje chorobę.

CSK charakteryzuje się przewlekłym zapaleniem powierzchownych warstw zrębu. W badaniu klinicznym najczęściej widzimy pigmentację rogówki i różny stopień jej unaczynienia (neowaskularyzacja). Zmiany początkowo lokalizują się w dolno-bocznym kącie oka przy rąbku rogówki. Wraz z trwaniem choroby rozprzestrzeniają się w kierunku centralnym i mogą objąć całą powierzchnię rogówki. W bardziej zaawansowanych przypadkach w zmienionym obszarze pojawia się tkanka wyglądająca jak ziarnina. Często na granicy zmian obserwuje się białawe ogniska lub liniowy margines. Proces zapalny dotyczy obydwu gałek ocznych, ale zmiany na rogówkach zwykle nie są symetryczne. Zmiany takie jak pogrubienie, przerost tkanek i depigmentacja mogą również obejmować wolny brzeg trzeciej powieki. Łuszczce może towarzyszyć zapalenie spojówek i śluzowo-ropny wypływ z worka spojówkowego. Sporadycznie obserwuje się wrzodziejące zapalenie brzegów powiek w kącie przyśrodkowym oka.