Zakażenia układu moczowego (ZUM, ang. Urinary Tract Infection, UTI) są szerokim zagadnieniem, o niezwykle zróżnicowanym obrazie klinicznym. Choć dzisiejsza medycyna poczyniła znaczne postępy w rozpoznawaniu i leczeniu tych zakażeń, nadal stanowią one poważny problem kliniczny.

Identyfikacja czynników etiologicznych zakażeń wraz z określeniem ich wrażliwości na leki przeciwbakteryjne jest niezbędna do prawidłowego leczenia pacjenta. Podstawowym materiałem do badań laboratoryjnych jest próbka moczu. Jeżeli zostanie właściwie pobrana i przetransportowana do laboratorium, może zapewnić wysoką jakość i wiarygodność wykonywanych testów. Celem artykułu jest przybliżenie lekarzom klinicystom laboratoryjnych aspektów diagnostyki zakażeń układu moczowego, a także odpowiedź na najczęściej zadawane pytania dotyczące mikrobiologicznego badania moczu.

Etiologia

Zakażenia układu moczowego u psów i kotów występują dość często. Są wywoływane głównie przez bakterie tlenowe. Zarazkiem najczęściej wykrywanym w próbkach moczu pochodzących od psów i kotów jest E. coli (ryc. 1). Dużą część zakażeń dróg moczowych wywołują ziarniaki. Należą do nich głównie bakterie z rodzaju Enterococcus, gronkowce oraz paciorkowce beta-hemolityczne (8, 10, 11). Klasyczne metody hodowlane nie sprawdzają się w diagnostyce zakażeń wywołanych przez Chlamydia spp. czy Ureaplasma spp. – przy ich podejrzeniu zaleca się wykorzystanie metod PCR (1, 2, 6). W etiologii ZUM niewielką rolę odgrywają także wirusy, pasożyty i grzyby.

Pobranie i przechowywanie materiału mikrobiologicznego

Jednym z najtrudniejszych elementów, a jednocześnie kluczowym dla kolejnych etapów badania w kierunku ZUM jest prawidłowe pobranie próbki moczu. Próbka moczu do badania mikrobiologicznego powinna być pobierana przez punkcję (cystocentezę) pęcherza moczowego z zachowaniem aseptyki. Próbka może być dostarczona do laboratorium w jałowym pojemniku, w specjalnej probówce ze stabilizatorem (kwasem bornym), w jałowej strzykawce po nakłuciu pęcherza lub też na podłożu transportowo-wzrostowym, pobrana zgodnie z zaleceniami producenta. Nie należy przelewać moczu z niesterylnych pojemników, takich jak kuweta czy słoik, nie powinno się także przelewać moczu do klasycznych wymazówek mikrobiologicznych z podłożem transportowym. Zalecane jest, aby mocz do badania mikrobiologicznego był pobierany po 4-6 godzinach od ostatniej mikcji, przed podaniem antybiotyku oraz w ilości co najmniej 3 ml. W uzasadnionych i ciężkich przypadkach lekarz może zlecić badanie moczu bez powyższych wymogów. Wtedy wszelkie informacje o leczeniu i metodzie pobrania powinny być zawarte na skierowaniu.