Gruczoł sutkowy, sutek, gruczoł mlekowy (glandula mammaria, mamma, glandula lactifera) u mięsożernych zwierząt domowych występuje w formie mnogiej jako odrębne struktury morfologiczno-czynnościowe, najczęściej w liczbie pięciu par u suk i czterech par u kotek. Każdy z gruczołów może podlegać różnym stanom patologicznym samodzielnie lub łącznie z innymi. Najczęstszą przypadłością są nowotwory sutka, które należy odróżnić od rzadziej występujących chorób, takich jak ostre zapalenie, ropień czy fibroadenomatoza.

Występowanie

Nowotwory gruczołów sutkowych są kolejną najliczniejszą po nowotworach skóry (37%) grupą tych chorób u psów. Ich udział wynosi 23,55% (25). U suk stanowią one około połowy wszystkich nowotworów (58), a u tych w wieku przekraczającym cztery lata są dominującą chorobą nowotworową (19). Przegląd dokonany w Szwecji na podstawie dokumentacji towarzystwa ubezpieczeniowego wykazał, że u suk w wieku do 10 lat najczęstszą chorobą było ropomacicze, stwierdzone u 19%, na drugim miejscu zaś znalazły się guzy sutka, które dotknęły 13% zwierząt. Największe ryzyko nowotworów sutka wykazano u ras leonberger, doberman, wilczarz irlandzki, terier walijski i springer spaniel angielski. Z kolei inne rasy, jak na przykład owczarek szkocki, łajka wschodniosyberyjska, basenji, fiński lapphund, husky syberyjski, lancashire heeler, szpic miniaturowy czy border collie, cechowały się zmniejszonym ryzykiem nowotworów sutka. Wskazuje to na genetyczne uwarunkowania podatności na tę chorobę lub oporności na nią (26). Jedną z możliwych przyczyn genetycznych jest mutacja genu BRCA2, która zwiększa podatność na choroby nowotworowe także u ludzi (54).

W dostępnych opracowaniach dane o występowaniu nowotworów gruczołów sutkowych są zróżnicowane. W ocenie ryzyka należy więc uwzględnić także czynniki populacyjne. Istotną rolę odgrywają: rasa, wiek, status hormonalny, warunki środowiskowe. Okazuje się, że rzeczywista częstość występowania nowotworów sutka jest bardzo zmienna. Według piśmiennictwa wynosi od 1,98 do 18,6 przypadków na 1000 zwierząt (57). Spośród 599 analizowanych przypadków suk będących pacjentami jednej z klinik weterynaryjnych u 160 z nich (26,7%) zdiagnozowano guzy sutka, głównie u osobników nie­sterylizowanych. Znaczna część z nich zakończyła życie właśnie z tej przyczyny (2). Badania wykorzystujące obfity materiał sekcyjny wykazały trzykrotnie wyższe ryzyko guzów sutka u psów małych w porównaniu z dużymi. Z drugiej strony małe psy okazały się mniej narażone na inne nowotwory (24).