Małe zwierzęta
Parę szczegółów o gojeniu się ran
dr n. wet. Beata Degórska1
dr n. wet. Magdalena Kalwas-Śliwińska2
Niezwykły nauczyciel akademicki prof. Zdzisław Kłos, prowadząc wykład o ranach, zaczynał słowami: „Rana goi się sama” i uśmiechał się, wodząc wzrokiem po słuchających go studentach. Po chwili z tajemniczym uśmiechem dodawał: „ale nie każda”, budząc konsternację.
SUMMARY
Some details of wound healing
Most wounds heal spontaneously, without particular treatment. Wound healing is a dynamic phenomenon that starts immediately after injury and consists of 4 phases: inflammation, debridement, repair and maturation. Medical intervention is necessary in the treatment of extensive injury with infection, necrosis or severe lack of tissue.
Key words: wound, treatment, skin grafts
W większości przypadków rany rzeczywiście goją się same, nie potrzebując szczególnej ingerencji lekarskiej. W prawidłowym procesie gojenia zazwyczaj występują trzy fazy – zapalna, czyli wysiękowa (resorpcyjna), wytwórcza, czyli proliferacyjna, i faza przebudowy. Najkrótsza z nich jest pierwsza. W ranach niepowikłanych trwa zazwyczaj do 2-4 dni i zaczyna się bezpośrednio po zranieniu. W tej fazie dochodzi do krwawienia z uszkodzonych naczyń krwionośnych oraz przedostania się chłonki z uszkodzonych naczyń chłonnych. Komórki tuczne w rejonie uszkodzenia uwalniają czynniki, dzięki którym niezwłocznie po urazie dochodzi do krótkotrwałego obkurczania naczyń krwionośnych, a płytki krwi, wysięk, włóknik i krew tworzą skrzep, który wypełnia ranę. W ciągu pierwszych sześciu godzin od zranienia w okolicę rany migrują leukocyty. Po krótkotrwałym obkurczeniu naczyń krwionośnych dochodzi do ich rozszerzenia i wzrostu przepuszczalności ścian. Z uszkodzonych tkanek uwalniane są mediatory, które przyciągają neutrofile. W tym czasie też pojawia się przykrywający ranę strup, suchy na powierzchni, wilgotny od spodu.
W kolejnej fazie – wytwórczej – zapoczątkowaniu ulega waskularyzacja, normalizuje się pH rany i dzięki nowym naczyniom krwionośnym do rany mogą się przedostać komórki biorące udział w gojeniu, z których główną rolę odgrywają fibroblasty. W ostatniej fazie, po mniej więcej 4-6 dniach, włókna kolagenowe grubieją, układają się zgodnie z naprężeniami okolicznych tkanek i zmniejszeniu ulega liczba fibroblastów. Rana stopniowo obkurcza się i naskórkuje.
Fazy gojenia rany wzajemnie się przenikają i nakładają, prowadząc do wypełnienia ubytku i zagojenia rany. Ostatni etap gojenia zaczyna się 5-7 dni po urazie i może trwać kilka-kilkanaście dni. Jeśli ubytek jest rozległy, to obkurczanie dużej blizn...
