Niedoczynność kory nadnerczy to rzadko spotykane zaburzenie endokrynologiczne u psów, które może skutkować stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Należy o nim pamiętać za każdym razem, gdy mamy do czynienia z pacjentem, u którego występują nieswoiste objawy ze strony przewodu pokarmowego oraz towarzyszące im osłabienie.

Wstęp

Niedoczynność kory nadnerczy (hipoadrenokortycyzm) to stan niedoboru glikokortykosteroidów i(lub) mineralokortykosteroidów w organizmie. Choroba najczęściej ma charakter pierwotny. Przyczyna w większości przypadków pozostaje nieznana, najczęściej dochodzi jednak do powstawania przeciwciał przeciwko korze nadnerczy, która ulega zniszczeniu na skutek reakcji układu immunologicznego. Ponadto pierwotna niedoczynność nadnerczy może być wynikiem obustronnego zniszczenia tkanek narządu przez nowotwór, np. w przebiegu chłoniaka (7, 8). Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy znana jest również pod nazwą choroby Addisona i dotyczy niedoboru zarówno glikokortykosteroidów, jak i mineralokortykosteroidów.

Znacznie rzadziej mamy do czynienia z postacią wtórną, kiedy przyczyną niedostatecznego wydzielania hormonów z kory nadnerczy jest niedobór hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). Dochodzi wówczas do zaniku warstwy pasmowatej oraz siatkowatej kory nadnerczy przy zachowaniu warstwy kłębkowatej, co skutkuje niedoborem jedynie glikokortykosteroidów, podczas gdy stężenia mineralokortykosteroidów oraz elektrolitów we krwi są prawidłowe. Postać wtórna rozwija się w konsekwencji guza przysadki, urazu mózgowia lub po zaprzestaniu długotrwałego podawania glikokortykosteroidów. Z kolei jatrogenna niedoczynność kory nadnerczy może być skutkiem terapii mitotanem lub trilostanem (13).

Oprócz wyżej wymienionych typów niedoczynności kory nadnerczy wyróżnia się także tzw. względną niedoczynność kory nadnerczy, w której następuje utrata równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem organizmu na kortyzol w sytuacji stresowej a jego wydzielaniem, np. podczas urazu czy zabiegu chirurgicznego. W konsekwencji dochodzi do bezpośredniego zagrożenia życia z uwagi na niedostateczną odpowiedź organizmu na działanie szkodliwych bodźców, co skutkuje brakiem możliwości przywrócenia homeostazy. Z reguły jest to pierwsze stadium niedoczynności kory nadnerczy, w którym produkcja glikokortykosteroidów pozostaje na wystarczającym poziomie, aby sprostać codziennemu zapotrzebowaniu, natomiast jest już zbyt niska w przypadku sytuacji, w której niezbędna jest znacznie większa mobilizacja organizmu.