Onkologia

Radioterapia nowotworów – podstawy oraz zastosowanie w medycynie weterynaryjnej

13/03/2018

Temat numeru: onkologia

Radioterapia nowotworów – podstawy oraz zastosowanie w medycynie weterynaryjnej

lek. wet. Magdalena Parys

ACVR Radiation Oncology Resident, Purdue University, College of Veterinary Medicine, West Lafayette, IN, USA

Radioterapia (RT) jest jedną z trzech metod najczęściej wykorzystywanych w leczeniu nowotworów, obok chirurgii i chemioterapii. Obecnie metoda ta jest coraz bardziej dostępna w leczeniu onkologicznym małych zwierząt. Radioterapia stosowana jest jako monoterapia lub w połączeniu z innymi metodami. Może być stosowana przed, w trakcie lub po zabiegu chirurgicznym oraz razem z chemioterapią lub bez niej. Ze względu na cel RT dzieli się na definitywną i paliatywną.

SUMMARY

Cancer radiotherapy – basics and applications in veterinary medicine

Radiation therapy (RT) is one of the three most commonly used therapeutic modalities in the treatment of cancer, with the other two modalities being surgery and chemotherapy. The use of RT is currently growing in small animal veterinary oncology. Radiotherapy is used as a sole modality or in addition to other therapies. For instance, RT can be used before, during, or after surgery and with or without chemotherapy. Depending on the goal of treatment, RT is divided into definitive and palliative protocols. Ionizing radiation is the type of radiation used in RT. The mechanism of action of radiation is cellular DNA damage. With the development of new and improved technology, it is now possible to deliver higher doses of radiation to the tumor, while sparing nearby normal tissues. Radiotherapy is one of the fastest developing fields of medicine.

Key words: radiotherapy, palliative radiotherapy, definitive radiotherapy, linear accelerator, brachytherapy

Radioterapia jest metodą leczenia za pomocą promieniowania jonizującego. Mechanizm działania polega na uszkodzeniu struktury komórkowego DNA. W związku z nową i ulepszoną technologią możliwe jest dostarczenie wysokich dawek promieniowania do nowotworu, przy jednoczesnym oszczędzeniu zdrowych okolicznych tkanek. Radioterapia jest dzisiaj jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi medycyny.

Historia

Historia radioterapii sięga odległych czasów. W 1895 roku Wilhelm Roentgen odkrył promieniowanie, które nazwano promieniami X (promieniami Roentgena). Na początku zaobserwowano, że niskiej energii promienie X przenikają tkanki miękkie ciała ludzkiego, natomiast są pochłaniane przez kości. To odkrycie dało początek zarówno radiologii, jak i RT (1). Rok później Henri Becquerel, prowadząc badania nad uranem, odkrył zjawisko promieniotwórczości. W 1898 roku Maria Skłodowska-Curie i jej mąż Piotr Curie odkryli dwa nowe pierwiastki promieniotwórcze – polon i rad (1, 3). W latach 30. w Polsce otwarto pierwszy instytut leczenia chorób nowotworowych u ludzi za pomocą radioterapii.

Rodzaje radioterapii

Promieniowanie jonizujące dzieli się na elektromagnetyczne – fotonowe (promienie Roentgena i promienie gamma) oraz cząsteczkowe – korpuskularne (elektrony, protony, neutrony). Promieniowanie rentgenowskie [...]

Schematy (protokoły) leczenia w radioterapii

Promieniowanie, przechodząc przez materię (tkankę), przekazuje jej swoją energię. Wielkość pochłaniania zależy od energii promieniowania. Następuje to na drodze trzech zjawisk [...]

Mechanizm działania

DNA jądra komórkowego jest strukturą podatną na uszkodzenia w wyniku jonizacji. Jonizacja powstaje na skutek wybicia elektronu z orbity atomu przez falę elektromagnetyczną [...]

Promieniowrażliwość/promieniowyleczalność

W zależności od typu nowotworu oraz rodzaju zdrowych tkanek promieniowrażliwość może być duża, średnia lub niska. Nowotwory o różnej histogenezie cechują się promieniowrażliwością [...]

Radiobiologia i frakcjonowanie w radioterapii

W latach 60. Rodney Withers opisał formułę 4R, która wyjaśnia podstawowe mechanizmy biologicznych skutków oddziaływania promieniowania jonizującego na komórki. Formuła ta zawiera [...]

Obrazowanie w radioterapii

W onkologii ważną rolę odgrywa radiologia. Obrazowanie jest niezbędne podczas diagnozowania, przy weryfikowaniu stadium choroby nowotworowej, przy planowaniu RT oraz do monitorowania [...]

Etapy w radioterapii

W dniu RT weryfikuje się ułożenie pacjenta za pomocą megawoltowych zdjęć rentgenowskich, tak zwanych „port-filmów”, kilowoltowych zdjęć rentgenowskich, tomografu komputerowego (kV lub [...]

Typy technik i planowania w radioterapii

Najnowsze metody leczenia to trójwymiarowa RT konformalna, tzw. 3D (ang. 3 dimensional) i 4D (ang. 4 dimensional), biorąca pod uwagę ruch w czasie [...]

Maszyny do radioterapii

Istnieje wiele typów maszyn do RT. Różnią się one rodzajem promieniowania, lokalizacją źródła, energią promieniowania, typem obrazowania, przeznaczeniem (nie każdy typ [...]

Zastosowanie radioterapii u małych zwierząt

U psów i kotów najczęściej stosowana jest w przypadku nowotworów jamy ustnej (czerniaków, raków płaskonabłonkowych, włókniakomięsaków, szkliwiaków), nowotworów nosa (głównie w leczeniu chłoniaków i raków, ale [...]

Efekty uboczne radioterapii

W leczeniu za pomocą RT wyróżnia się wczesne i późne efekty uboczne. W trakcie i tuż po zakończeniu RT występują wczesne efekty uboczne, a po kilku [...]

Ośrodki radioterapii

Obecnie w medycynie weterynaryjnej RT nie jest dostępna w Polsce. Najbliżej położone ośrodki RT w Europie znajdują się w Słowenii, w Niemczech, we Francji, w Anglii, w Szkocji, [...]

Podziękowania

Serdeczne podziękowania dla moich mentorów – Pani Doktor Jeannie Poulson, DVM, PhD, ACVR-RO, oraz Pana Doktora Nicholasa Rancilio, DVM, ACVR-RO, za [...]