lek. wet. Martyna Gniatkowska

lek. wet. Szymon Kozłowicz

Torbiel zewnętrzna gruczołu krokowego jest stosunkowo rzadko spotykaną przypadłością. Do jej powstania dochodzi prawdopodobnie na skutek poszerzenia tzw. macicy męskiej (pozostałość przewodu Müllera). Torbieli zewnętrznej towarzyszy zazwyczaj obecność nowotworu jąder, który sprzyja produkcji estrogenów. Skutecznym leczeniem jest chirurgiczne usunięcie torbieli połączone z kastracją.

Torbiel zewnątrzgruczołowa

Torbiele zewnątrzgruczołowe położone są poza gruczołem krokowym. Są otoczone torebką i wypełnione płynem. Ściana torbieli może być różnej grubości, a nawet zwapniała. Może istnieć połączenie torbieli z cewką moczową lub prostatą. Jamy torbieli wypełnione są krwistą albo krwisto-surowiczą wydzieliną. Torbiele mogą być pojedyncze bądź mnogie, przylegające do gruczołu większą powierzchnią lub połączone z nim jedynie powrózkiem.

Patogeneza

Do powstania torbieli dochodzi prawdopodobnie przez poszerzenie tzw. macicy męskiej (pozostałość przewodu Müllera). Zgodnie z rozwojem zarodkowym torbiel wywodząca się z macicy męskiej wychodzi z pośrodkowo-grzbietowego obszaru prostaty. Tworzeniu się omawianego rodzaju torbieli sprzyjają nowotwory jąder, na przykład w 25-50% przypadków guz z komórek Sertoliego i w 5% nasieniaki. Guzy produkujące estrogeny powodują metaplazję nabłonka prostaty, której oprócz torbieli towarzyszą m.in. ropnie i zapalenie gruczołu krokowego. Dodatkowo produkcja estrogenów prowadzi do feminizacji psów samców.

Obraz kliniczny

W przypadku torbieli niepowikłanych zapaleniem brak jest patognomonicznych objawów. Zazwyczaj są one związane z uciskiem mechanicznym torbieli na pobliskie narządy. W przypadku gdy w patogenezie udział bierze nowotwór jąder czynny hormonalnie, na przykład sertolioma lub seminoma, na skutek hiperestrogenizacji dochodzi do powstania zespołu feminizującego psów samców. Obserwowane wówczas objawy to m.in. obustronne i symetryczne wyłysienia, zmniejszone libido, atrakcyjność dla innych samców, obwisły napletek, rozrost tkanki gruczołowej gruczołu sutkowego (ginekomastia), zanik niezmienionego jądra, zahamowanie czynności szpiku kostnego.

Rozpoznanie różnicowe

Torbiele zewnętrzne należy różnicować z ropniem gruczołu krokowego i łagodnym jego przerostem z tworzeniem torbieli.

Potwierdzenie rozpoznania

Torbiele prostaty są często wyczuwalne przez powłoki brzuszne podczas omacywania, ale można je pomylić z wypełnionym pęcherzem moczowym lub ropniem gruczołu krokowego. Są widoczne w badaniu radiologicznym i ultrasonograficznym. Jeżeli są wypełnione płynem echogenicznością przypominającym mocz, należy rozważyć na przykład cystografię, cewnikowanie pęcherza moczowego lub punkcję zmiany.

W przypadku ropnia w badaniu ultrasonograficznym widoczna jest hipoechogenna zmiana. Mamy również wówczas do czynienia z objawami ogólnymi, na przykład posmutnieniem, gorączką i jednocześnie parciem na mocz i kał. Jeżeli torebka ropnia pęknie, może dojść do uogólnionego zapalenia otrzewnej, które przebiega z objawami tzw. ostrego brzucha, posmutnieniem, wymiotami i wstrząsem septycznym.

Na podstawie wyników badania ogólnego oraz badania bakteriologicznego moczu, wydzieliny z gruczołu krokowego i zawartości torbieli można sprawdzić, czy nie mamy do czynienia z ropniem. Jeśli nie ma takiej możliwości, wówczas torbiel traktujemy jako ropień.

Leczenie

Torbiele zewnątrzgruczołowe prostaty usuwa się chirurgicznie w całości lub poddaje tzw. omentalizacji. Podczas omentalizacji otwiera się jamę brzuszną w linii białej. Opróżnia się torbiel, a następnie wprowadza się do niej sieć większą. Podwójne blaszki otrzewnej wchłaniają ewentualnie produkowany wciąż płyn. Równocześnie należy wykonać kastrację, ponieważ szczególna skłonność do powstawania torbieli występuje u osobników z nowotworami jąder produkującymi estrogeny.

Rokowanie

Rokowanie po zabiegu jest zazwyczaj korzystne. Zalecane są kontrolne badania USG co mniej więcej pół roku. Należy kwalifikować pacjenta do zabiegu możliwie szybko, zanim dojdzie na przykład do pęknięcia zmiany albo wtórnego zakażenia i powstania ropnia.