Obraz nerek o podwyższonej echogenności kory z zachowaną prawidłową warstwą graniczną jest obserwowany w przypadku kłębuszkowego i śródmiąższowego zapalenia, nacieku nowotworowego na tle mięsaka limfatycznego, w przerzutowym raku płaskonabłonkowym oraz w zakaźnym zapaleniu otrzewnej. U kotów opisywane jest podtorebkowe lub zewnątrztorebkowe gromadzenie płynu przesiękowego. Te tzw. pseudotorbiele nie są wysłane nabłonkiem, mogą osiągać duże rozmiary i zwykle można je wyczuć palpacyjnie jako guzy w okolicy nerki. W badaniu ultrasonograficznym widoczne są wtedy nerki otoczone przez otorbiony, bezechowy płyn. Wielkość, struktura i funkcja nerek są wtedy zwykle prawidłowe. Ponieważ za gromadzenie się płynu wewnątrz- lub zewnątrztorebkowo odpowiedzialne mogą być różne choroby, takie jak uraz z pęknięciem nerki, miedniczki lub moczowodu, zakażenie (FIP), zatrucia lub nowotwory, konieczna jest dalsza diagnostyka poprzez pobranie gromadzącego się płynu do badania laboratoryjnego lub biopsję nerki.
Kolejną chorobą często spotykaną u kotów jest wielotorbielowatość nerek (polycystic kidney disease – PKD). Wielotorbielowatość nerek jest dziedziczona u kotów długowłosych, zwłaszcza u persów i ich mieszańców. PKD może jednak wystąpić również u młodych psów. Jest to choroba, w której część miąższu nerki jest zastąpiona przez torbiele. Nie u wszystkich zwierząt wielotorbielowatość nerek wywołuje objawy kliniczne. Jeśli objawy się pojawią, to są typowe dla niewydolności nerek. Torbiele nerkowe w badaniu ultrasonograficznym mają postać bezechowych i zaokrąglonych ubytków prawidłowej tkanki nerkowej o gładkim zarysie. Torbiele wywołują artefakt dystalnego wzmocnienia akustycznego. Niekiedy torbielom w nerkach towarzyszą również torbiele w trzustce lub wątrobie. Czasami wielotorbielowatość nerek u kotów występuje w postaci licznych drobnych torbieli, co może prowadzić do obrazu gruboziarnistej echostruktury nerki ze zwiększeniem echogeniczności o charakterze rozsianym (1, 9, 13).
Wśród zmian ogniskowych nerek u kotów na uwagę zasługuje często występujący chłoniak pod postacią guzów mieszanych (zmiana, która w swojej strukturze sonomorfologicznej wykazuje na przemian obecność obszarów hiper- i hipoechogenicznych). Dość znamienny jest również obraz zakrzepicy żył międzypłatowych, widoczny u kotów z kardiomiopatią.
Układ rozrodczy
Gruczoł krokowy kocurów nie jest badany, ponieważ nie stwierdza się chorób tego narządu, a ponadto jest on trudno osiągalny badaniem ultrasonograficznym. Jego uwidocznienie jest możliwe z dostępu od strony kroczowej. U kotek, podobnie jak u suk, widoczna jest jedynie szyjka i trzon macicy, ich średnica zależy od cyklu rujowego i wynosi w przybliżeniu odpowiednio 9 i 6 mm. Jajniki są trudno osiągalne, ich wymiary są zmienne, z reguły mają wielkość i kształt małych pestek wiśni. Owulacja u kotek jest indukowana.
Ciąża jest dobrze widoczna, podobnie jak u suk, po mniej więcej 3 tygodniach od krycia, chociaż można ją wykrywać nawet tydzień wcześniej. Akcję serca płodu można zarejestrować od 17.-19. dnia ciąży. Organogeneza narządów wewnętrznych płodów przebiega podobnie jak u szczeniąt. Po porodzie inwolucja macicy trwa do 4 tygodni. U kotów obraz zmian w badaniu ultrasonograficznym w większości jest podobny do obrazów obserwowanych u psów (2).
Układ pokarmowy
Przewód pokarmowy
Żołądek kota jest bardziej smukły niż u psa, początkowo leży poprzecznie do osi długiej ciała, ale dalsza część trzonu i jama odźwiernikowa zmienia kierunek na równoległy. Prawie cały żołądek leży po stronie lewej przodobrzusza. Zwykle zawiera znacznie mniej gazu niż żołądek psów; jeżeli brak go całkowicie, to przekrój poprzeczny przypomina w obrazie USG „koło ze szprychami”. Jest to efekt stosunkowo długich fałdów żołądka. Jelito cienkie jest zbudowane podobnie jak u psów. Kolejną szczególną cechą anatomiczną przewodu pokarmowego kotów jest budowa ujścia biodrowo-ślepo-okrężniczego, które z powodu szczątkowego jelita ślepego (u psów jest ono duże i wypełnione znaczną ilością gazu) jest stosunkowo dobrze widoczne. Grubość ścian przewodu pokarmowego kotów wynosi dla żołądka 2 mm (4,5 między fałdami), dwunastnicy 3-4 mm, jelita czczego i biodrowego 2 mm, jelita grubego 1,5 mm.
Najczęściej spotykanym nowotworem przewodu pokarmowego u kotów jest chłoniak, który zasługuje na szczególny komentarz ze względu na jego charakterystyczne cechy. Rozprzestrzeniając się drogą naczyń chłonnych, chłoniak może powodować nacieki w żołądku, jelitach lub węzłach chłonnych krezkowych u kotów w każdym wieku. Najczęściej w badaniu ultrasonograficznym stwierdza się znaczne pogrubienie całej ściany żołądka lub jelita z częściowym lub całkowitym zatarciem jej warstwowej budowy, obniżeniem echogenności ściany objętej procesem chorobowym oraz miejscowym upośledzeniem perystaltyki. W razie zajęcia jelita cienkiego symetryczne pogrubienie ściany powoduje powstanie tzw. „tarczy strzeleckiej”, widocznej w skanie poprzecznym jelita w obrazie ultrasonograficznym. Inne postacie nacieczenia, opisywane jako uwypuklenia, segmentarne pogrubienie, grudkowe pogrubienie na całym przekroju ściany czy tylko śluzówki, są spotykane znacznie rzadziej.
U większości kotów zmiany spowodowane chłoniakiem są hipoechogenne. Niekiedy opisywane jest umiarkowane zwiększenie echogenności śluzówki z zachowaniem warstwowej budowy ściany, ale taki obraz spotyka się u niewielkiego odsetka badanych zwierząt (4). Ten ostatni rodzaj nacieczenia częściej występuje w zapaleniach jelita niż w zmianach nowotworowych. W większości przypadków zmiany spowodowane chłoniakiem obejmują znaczną część jelit, co sprawia, że konieczne jest ich różnicowanie z tzw. chorobą zapalną jelit (IBD) i ziarniniakowym zapaleniem jelit. U pacjentów, którzy wykazują miejscowe, segmentarne lub grudkowe zmiany, należy brać pod uwagę inne choroby, takie jak gruczolakorak, guz komórek tucznych lub nasilone miejscowe zmiany zapalne. Chłoniak przewodu pokarmowego u kotów bardzo rzadko obejmuje odcinki jelita grubego inne niż ujście biodrowo-okrężnicze. Powiększeniu mogą ulegać okoliczne węzły chłonne, zwłaszcza jeżeli zmiany chorobowe dotyczą żołądka. Zmiany chłoniakowe można obserwować w badaniu ultrasonograficznym również w innych narządach, między innymi w wątrobie, nerkach, trzustce i oku. U niektórych kotów podczas badania ultrasonograficznego jamy brzusznej obserwuje się również wysięk do jamy otrzewnej. Stwierdzenie rozsianych zmian echogeniczności wątroby lub nerek albo miejscowej limfadenopatii pozwala z dużym prawdopodobieństwem na ustalenie wstępnego rozpoznania chłoniaka. Badanie ultrasonograficzne może być również przydatne w monitorowaniu reakcji chłoniaka na chemioterapię (5, 6, 7, 10).
Wątroba
Wielkość wątroby kotów jest bardziej jednoznaczna niż u psów. W badaniu wyróżnia się dość charakterystyczna cecha prawidłowej struktury wątroby kotów w postaci licznych drobnych ognisk hiperechogennych. U kotów znacznie częściej niż u psów występuje podwójny pęcherzyk żółciowy lub jego brak.
Coraz częściej opisywane są u kotów niezłośliwe nowotwory – torbielogruczolaki żółciowe. Torbielogruczolaki żółciowe (cystadenoma biliarae) prawdopodobnie powinny być brane pod uwagę w diagnostyce różnicowej każdego guza stwierdzanego w wątrobie u starych kotów. Cystadenoma biliarae w rzeczywistości jest tą samą jednostką co gruczolak komórek przewodów żółciowych. Mimo że torbielogruczolaki żółciowe mogą mieć różny obraz ultrasonograficzny, prawie zawsze stwierdza się obecność torbieli. Można je różnicować z prawdziwymi torbielami żółciowymi, te ostatnie mają cienką ścianę i często (choć nie zawsze) są pojedyncze i zawierają żółć (jest to widoczne w trakcie jej zassania). Torbielogruczolaki żółciowe mają zwykle bardziej złożoną budowę i zawierają raczej materiał śluzowy niż żółć. Znaczenie kliniczne tych tworów nie jest jasne, przy obecnym stanie wiedzy uważa się, że nie mają one znaczenia klinicznego (6).
Czy obserwowany w badaniu ultrasonograficznym u kota wzrost echogenności wątroby ponad echogenność sąsiadującego tłuszczu więzadła sierpowatego zawsze musi oznaczać stłuszczenie wątroby? W niektórych publikacjach autorzy podają, że u bardzo otłuszczonych, ale zdrowych kotów taki obraz nie musi oznaczać patologii. Jeśli natomiast towarzyszy temu powiększenie wątroby, w diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę jej stłuszczenie (8).
Stwierdzono związek pomiędzy IBD kotów i ropnym zapaleniem dróg żółciowych lub dróg żółciowych i wątroby (cholangitis/cholangiohepatitis). Potoczne określenie „triada zapalna” („triaditis”) odnosi się do sugerowanych relacji pomiędzy IBD, zapaleniem wątroby i trzustki u kotów. Niektóre badania nad zapaleniem dróg żółciowych i wątroby u kotów wskazują, że w jednostce tej najczęściej obserwuje się uogólnione zmniejszenie echogenności wątroby (3, 9).
Trzustka
Diagnostyka ultrasonograficzna trzustki kotów jest jeszcze trudniejsza niż u psów, określenie jej lokalizacji odbywa się prawie wyłącznie na zasadzie odnalezienia „punktów orientacyjnych” (6, 9). Wyróżnikiem w badaniu trzustki kotów jest możliwość uwidocznienia wewnątrz prawego płata trzustki przewodu trzustkowego, wymaga to jednak wysokiej klasy aparatu ultrasonograficznego. Zwykle przewód ma średnicę około 1-3 mm.
