Najczęstsze problemy zdrowotne szopów
Z racji opisanego wyżej miejsca szopów w systematyce, zwierzęta te są wrażliwe zarówno na niektóre choroby uznawane za swoiste dla kotów, jak i dla psów. Niewątpliwie jedną z najważniejszych z nich jest wścieklizna. Opisano ją u szopów po raz pierwszy w latach 50. XX wieku na Florydzie i w Georgii. W niektórych rejonach Stanów Zjednoczonych, szczególnie na wschodnim wybrzeżu, gdzie szop pracz jest zwierzęciem rodzimym, na początku lat 90. ubiegłego wieku uchodził za gatunek, u którego najczęściej stwierdzano tę chorobę (wyprzedzając skunksy i nietoperze). W roku 2006 na 6940 przypadków wścieklizny u zwierząt 2615 dotyczyło szopów, co stanowi 37,7% ogółu. W 2009 roku ten odsetek wyniósł 34,8%. Objawy wścieklizny u szopów nie odbiegają od występujących u innych zwierząt drapieżnych. Są to: apatia, brak apetytu, duszności, śluzowate wypływy z nosa i oczu, brak koordynacji ruchów, porażenia, nadmierna agresywność, która jednak zdarza się zdecydowanie rzadziej niż u psowatych. Chore zwierzęta często wykazują aktywność za dnia i całkowicie zatracają lęk przed człowiekiem.
Szopy są wrażliwe na nosówkę. Zdarzały się epidemie tej choroby, w wyniku których ginęły niemal całe populacje na danym obszarze. O ile w USA choroba ta występuje w dzikiej populacji szopów od dawna, na terenie Niemiec pierwszy przypadek opisano dopiero w 2007 roku. U zwierząt hodowlanych i domowych do zakażenia może dochodzić poprzez kontakt bezpośredni z psem chorym lub będącym bezobjawowym siewcą oraz drogą pośrednią – poprzez zanieczyszczony sprzęt albo ręce opiekuna. Choroba przebiega podobnie jak u psów – początkowo z objawami ze strony układu oddechowego (kaszel, katar, surowiczy do śluzowo-ropnego wyciek z nosa i worków spojówkowych, nieżytowe zapalenie krtani, oskrzeli) lub pokarmowego (wymioty i biegunka o dużym nasileniu). Nierzadka jest też postać nerwowa, rozwijająca się, jak to ma miejsce u psów, w wyniku demielinizacji włókien nerwowych i rozwoju procesów autoimmunologicznych. W postaci nerwowej szopy wykazują drgawki, skurcze mięśni twarzy, niedowłady oraz objawy zbliżone do tych występujących przy wściekliźnie. W postaci przewlekłej u osobników, które przechorowały nosówkę lub miała ona u nich postać subkliniczną, rozwija się tak zwana choroba twardej łapy – hiperkeratoza opuszek palcowych i lusterka nosa.
Kolejną chorobą, na którą wrażliwe są szopy, jest parwowiroza. Wykazano u nich obecność swoistych parwowirusów, bardzo nieznacznie różniących się od wirusa panleukopenii, oznaczonych jako RPV (Raccoon Parvovirus), więc choroba może się rozwinąć także po ekspozycji na wirus panleukopenii, w przeciągu 5-7 dni od zakażenia. Wśród objawów należy wymienić gorączkę, osowiałość, wymioty, nagłą utratę masy ciała, zespół „ostrego brzucha” oraz bardzo nasiloną biegunkę, prowadzącą do szybkiego odwodnienia. Bardzo ostry przebieg (śmierć może nastąpić w ciągu 2 dni od wystąpienia pierwszych objawów), wysoka zaraźliwość i śmiertelność, sięgająca nawet 95%, sprawiają, że jest to jedna z najgroźniejszych chorób występujących u szopowatych. Jednocześnie należy pamiętać, że wirus jest bardzo odporny na warunki środowiskowe, poza organizmem może przetrwać nawet rok.
Opisywano również przypadki zachorowań szopów na koronawirozę i chorobę aleucką. Wykazano natomiast całkowitą odporność na wirus białaczki kotów, herpes- i kaliciwirusy kocie, koronawirus kotów, a także na chorobę Rubartha i parwowirusy psów (CPV).
Spośród chorób bakteryjnych spotykanych u szopów brak jest jednostek swoistych. Jedną z najczęściej występujących w dzikich populacjach jest leptospiroza. Opisano także przypadki botulizmu, tężca, listeriozy, salmonelozy, jersiniozy, kolibakteriozy, choroby Tyzzera, tularemii, zakażeń Mycobacterium bovis (rola w rozprzestrzenianiu się choroby wśród stad bydła za pośrednictwem szopów) i Nocardia sp.
Bardzo bogata jest parazytofauna szopów, grupująca zarówno pasożyty swoiste gatunkowo, jak i zasiedlające szeroki zakres żywicieli. Jak zauważają Sadzikowski i Szczepaniak, zdziczałe szopy europejskie cechują się stosunkowo ubogą fauną pasożytniczą w porównaniu ze zwierzętami zasiedlającymi naturalny obszar występowania i zdziczałymi zwierzętami w Japonii. Z pewnością na szczególną uwagę zasługuje glista z gatunku Baylisascaris procyonis (rodzina Ascarididae), ze względu na jej zoonotyczny charakter. Larwy tego pasożyta mogą odbywać wędrówki w organizmach żywicieli paratenicznych (ptaki, ssaki, w tym również człowiek), uszkadzając narządy wewnętrzne (zespół wędrującej larwy trzewnej, ocznej, układu nerwowego), a jaja zawierające larwę L3 w warunkach środowiska zewnętrznego mogą pozostać aktywne nawet przez 3 lata.
Szczepienia
Przygotowując kalendarz szczepień szopów, musimy uwzględnić w nim wyżej opisane jednostki chorobowe. W literaturze proponowanych jest wiele modeli szczepień, przy czym należy pamiętać, że pierwsze szczepienie przeciw nosówce powinno mieć miejsce nie wcześniej niż w 8. tygodniu życia i powinno być powtórzone po 3 tygodniach. W tym samym wieku można zaszczepić szopa przeciw panleukopenii. Pierwszą dawkę szczepionki przeciw wściekliźnie możemy podać w wieku 3-6 miesięcy. Szczepienia przeciw leptospirozie, o ile zachodzi potrzeba ich przeprowadzenia, wykonuje się nie wcześniej niż w 12.-14. tygodniu życia i co roku stosuje się dawkę przypominającą.
Opis przypadku
Do przychodni weterynaryjnej dostarczono szopa pracza, samca w wieku 17 tygodni (urodzonego 18 kwietnia 2010 r.), w celu zaszczepienia. W zaprezentowanym przez właścicielkę zaświadczeniu widniała informacja o przeprowadzonym szczepieniu szczepionką Nobivac Puppy DP®. Jako że od szczepienia minęły trzy tygodnie, zdecydowano o podaniu przypominającej dawki szczepionki przeciw nosówce szczepionką równoważną. Zważywszy na nie do końca jasne pochodzenie zwierzęcia, zadecydowano także o przebadaniu jego kału pod kątem parazytologicznym, ze szczególnym uwzględnieniem nicienia Baylisascaris procyonis. Kał badano metodą rozmazu bezpośredniego oraz poddano flotacji w nasyconym roztworze NaCl. Nie wykazano obecności pasożytów w badanym materiale. Jednocześnie właścicielka zgłosiła problem narastającej agresywności szopa względem niej i innych członków rodziny. Zachowania agresywne narastały od pewnego czasu i nasilały się, co niewątpliwie można wiązać z osiąganiem przez zwierzę dojrzałości płciowej. Zasugerowano przeprowadzenie kastracji, co – według niektórych źródeł – może doprowadzić do stonowania zachowań agresywnych, przy czym najlepsze wyniki daje kastracja przeprowadzona w wieku 5-6 miesięcy. Zadecydowano, że zabieg przeprowadzi się w wieku 5,5 miesiąca, co dało jeszcze możliwość zaszczepienia zwierzęcia szczepionką przeciw wściekliźnie (Rabisin®) w trzy tygodnie od drugiego szczepienia przeciw nosówce.
Przed zabiegiem pobrano krew w celu badań morfologicznych i biochemicznych. Ich wyniki przedstawiają tab. I i II.
