Grupę badawczą stanowiło 125 kotów z nawracającymi drgawkami. Głównym celem było przyjrzenie się etiologii oraz porównanie padaczki idiopatycznej (pierwotnej) (PE – primary epilepsy) i padaczki wtórnej (SE – secondary epilepsy) w zakresie danych otrzymanych z wywiadu, przebiegu choroby, a także objawów klinicznych, w tym neurologicznych. U 47 kotów (38%) stwierdzono padaczkę pierwotną, a u 78 kotów (62%) – padaczkę wtórną. Wśród przyczyn padaczki wtórnej występowały nowotwory (16 przypadków), zanik hipokampa (14), zatrucia (8) oraz zapalne choroby mózgu różnej etiologii (7). Pomiędzy kotami, u których występowała padaczka pierwotna i wtórna, stwierdzono różnice dotyczące wieku, masy ciała, długości trwania drgawek, wystąpienia stanu padaczkowego (status epilepticus), deficytów neurologicznych. Wystąpienie stanu padaczkowego prowadziło do pogorszenia statusu neurologicznego pacjenta. W przypadku wystąpienia pierwszych objawów padaczkowych u kotów powyżej 7. roku życia częściej stwierdzano padaczkę wtórną niż pierwotną. Jeśli napady drgawek pojawiały się podczas odpoczynku, a w trakcie ataku występowały ruchy przymusowe kończyn, częściej stwierdzano padaczkę pierwotną.
Summary
Clinical comparison of primary versus secondary epilepsy in 125 cats
In the present study 125 cats with recurrent seizures were analysed. The main goal was to investigate the aetiology and compare primary epilepsy (PE) with secondary epilepsy (SE) regarding signalment, history, ictal pattern, clinical and neurological findings. Seizure aetiology was classified as PE in 47 (38%) and SE in 78 (62%) cats. SE was caused mainly by intracranial neoplasia (16), hippocampal necrosis (14), toxicosis (eight), and encephalitis (seven). A significant difference between PE and SE was found in: age, body weight, duration of seizure, occurrence of status epilepticus and neurological deficits. Status epilepticus, altered interictal neurological status and seizure onset over the age of 7 years indicated SE more frequently than PE. If the seizures occurred during resting conditions and rapid running occurred the aetiology was more likely to be PE than SE.
Key words: primary epilepsy, secondary epilepsy, seizures, status epilepticus, cats
Padaczka charakteryzuje się występowaniem nawrotowych drgawek (1). Ze względu na etiologię padaczkę dzielimy na objawową (wtórną) oraz idiopatyczną (pierwotną) (2, 3). W opublikowanych wcześniej artykułach autorzy używają nomenklatury „padaczka idiopatyczna” (pierwotna) oraz „padaczka wtórna” (4). Pomimo że u wielu ras psów stwierdzono prawdopodobieństwo podłoża genetycznego padaczki idiopatycznej (5-17), u kotów badania tego nie potwierdzają.
Przeprowadzono wiele badań retrospektywnych na temat etiologii padaczki pierwotnej i wtórnej u psów (18-20). W przypadku kotów opublikowano tylko jedną taką pracę przeprowadzoną na dużej grupie zwierząt (21). Opublikowano dość kontrowersyjne dane dotyczące padaczki pierwotnej u kotów. W literaturze można spotkać się ze stwierdzeniem, że padaczka pierwotna rzadko występuje u kotów (23, 24), inne źródła donoszą o jej częstszym występowaniu (22, 25, 26). Poniższe wyniki uzyskano po analizie wyników badań przeprowadzonych na grupie 125 kotów. Głównym celem badań było znalezienie objawów, które pomogłyby w odróżnieniu padaczki pierwotnej od wtórnej. Drugim celem badań było odniesienie padaczki pierwotnej i wtórnej do wieku, masy ciała, płci, rasy oraz wyników badania klinicznego, w szczególności neurologicznego. Trzecim celem badań było porównanie etiologii oraz sposobu rozpoznawania padaczki u psów i kotów.
Materiał i metody
W badaniu ujęto 235 kotów z nawracającymi drgawkami, które zostały przyjęte w naszej klinice pomiędzy styczniem 2003 a październikiem 2008 roku. Z powodu braku kompletnego wywiadu lub informacji dotyczącej kontynuacji leczenia wykluczono 110 pacjentów. Każdy z pozostałych 125 kotów uwzględnionych w badaniu przeszedł badanie kliniczne, w tym neurologiczne. Wykonano następujące testy diagnostyczne: badanie biochemiczne i hematologiczne krwi (123 koty), badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (65 kotów), tomografię komputerową (CT) (15 kotów), badanie rezonansem magnetycznym (MRI) 0,25 T (19 kotów) oraz badanie histopatologiczne (49 kotów). Rozpoznanie padaczki pierwotnej ustalano, gdy wyniki przeprowadzonych badań były prawidłowe lub gdy badania te nie były kompletne, lecz napady drgawek występowały od ponad roku przy braku dodatkowych zaburzeń neurologicznych. Koty, u których stwierdzono padaczkę pierwotną, nie wykazywały objawów współtowarzyszącej choroby neurologicznej. Koty z rozpoznaniem padaczki pierwotnej zostały przebadane neurologicznie przez autorów tego tekstu (A. Pakozdy, M. Leschnik) po minimum 12 miesiącach od momentu ustalenia rozpoznania; nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości. Jako napady gromadne określano stan, gdy w ciągu 24 godzin występował więcej niż jeden napad, natomiast stan padaczkowy (status epilepticus) stwierdzano, gdy napady trwały dłużej niż 5 minut lub gdy występowało kilka napadów, pomiędzy którymi obserwowano zaburzenia neurologiczne. Napady ogniskowe (ograniczone, miejscowe) stwierdzano w przypadku nadmiernej aktywności mięśnia lub grupy mięśni, które ulegały uogólnieniu na całe ciało lub też nie. Uogólniony napad padaczkowy stwierdzano, gdy drgawki dotyczyły całego ciała.
Padaczkę wtórną rozpoznawano w oparciu o informacje z wywiadu dotyczące występowania drgawek, a także o zmiany stwierdzane w badaniach krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego, w CT, MRI lub w badaniu histopatologicznym. Szczególnie skupiono się na wywiadzie, przebiegu choroby, charakterystyce fazy iktalnej oraz postiktalnej oraz wynikach badania klinicznego, zwłaszcza neurologicznego. Otrzymane dane zostały poddane analizie z użyciem programu SPSS 17,0 Windows. W celu porównania badań pomiędzy poszczególnymi grupami (padaczka pierwotna lub wtórna) użyto testu χ2 oraz t-Studenta. Aby porównać częstotliwość występowania napadów, wykonano test χ2. Wyniki, dla których wartość P < 0,05, były uważane za istotne statystycznie. Analizie zostały poddane następujące zmienne: wiek, w którym drgawki pojawiły się po raz pierwszy, masa ciała, płeć, rasa, aktywność podczas drgawek (drgawki miejscowe, uogólnione, drżenia, oddawanie kału i moczu, ślinienie, wokalizacja, ruchy pływackie kończyn), długość trwania drgawek, obecność stanu padaczkowego, występujące po ataku polifagia, poliuria, polidypsja, ślepota, głuchota, agresja oraz wynik badania klinicznego, w tym neurologicznego.
Wyniki
Częstotliwość występowania, wiek, rasa, masa ciała
Spośród przebadanych kotów 117 było rasy europejskiej krótkowłosej, dwa perskie, dwa syjamskie, jeden kartuski, jeden somalijski, jeden main coon i jeden kot europejski długowłosy. Koty rasy europejskiej krótkowłosej stanowiły 93,6% badanej grupy, co uważa się za wysoki odsetek, gdyż rasa ta stanowi tylko 82,1% (5946/7243) wszystkich kocich pacjentów przyjmowanych w szpitalu (P = 0,001). Koty perskie stanowiły tylko 1,6% (2/125) badanej grupy, podczas gdy aż 7,4% (533/7243) kotów przyjmowanych w klinice należało do tej rasy. Stąd należy wnioskować, że częstość występowania padaczki wśród kotów perskich jest niska (P = 0,013).
Wiek, w którym po raz pierwszy wystąpiły drgawki, wahał się od 4 miesięcy do 20 lat (średnio 6,99 ± 5,31 roku). W przypadku padaczki pierwotnej średni wiek, w którym drgawki pojawiły się po raz pierwszy, wynosił 4,6 roku (wahając się od 0,5 do 14 lat), w przypadku padaczki wtórnej – 8,4 roku (0,3-20 lat). Stwierdzono znaczne różnice pomiędzy obiema grupami (tab. II). Pomiędzy 1. a 7. rokiem życia częściej stwierdzano padaczkę pierwotną (u 68,1%, podczas gdy wtórną u 37,2%, P < 0,0001). Powyżej siódmego roku życia proporcje były odwrócone (31,9%/62,8%, P = 0,004). Zatem w przypadku wystąpienia pierwszych drgawek pomiędzy 1. a 7. rokiem życia 1,84 razy bardziej prawdopodobna jest padaczka pierwotna niż wtórna. Jeśli drgawki pojawiły się po siódmym roku życia, 3,5 razy bardziej prawdopodobna jest padaczka wtórna (ryc. 1).
Średnia masa ciała kotów z padaczką pierwotną wynosiła 5,14 kg (zakres 2-10 kg). Wartość ta była dużo wyższa niż u kotów z padaczką wtórną (4,03 kg, zakres 1-9 kg) (tab. II). U 20 kotek zdiagnozowano padaczkę pierwotną, a u 33 wtórną. W przypadku samców u 27 stwierdzono padaczkę pierwotną, a u 45 wtórną.
Etiologia
Padaczkę wtórną stwierdzono u 78 kotów, a pierwotną u 47 kotów. Najczęstszą przyczyną padaczki wtórnej były nowotwory mózgu (16 przypadków), zanik hipokampa (rogów Ammona) (14 przypadków), zatrucie (8 przypadków) oraz zapalenie mózgu (7 przypadków). Klasyfikacja oraz przyczyna wystąpienia drgawek są przedstawione w tab. I.
