30/05/2017
Kolejną możliwością jest wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej pogrubiałego worka osierdziowego lub mas tkankowych wykrytych w jego obrębie. W takich przypadkach, w celu uzyskania jak najbardziej wartościowej próbki/ /próbek, dobrze jest wykonać biopsję pod kontrolą USG. Fragmenty worka osierdziowego można też pozyskać drogą biopsji wykonanej w trakcie diagnostycznego zabiegu chirurgicznego.
Idiopatyczne wodosierdzie rozpoznaje się, gdy mimo badań nie daje się wytłumaczyć przyczyny gromadzenia się płynu w worku osierdziowym. Badania te służą nie tyle do potwierdzenia idiopatycznego wodosierdzia, co do wykluczenia innych przyczyn gromadzenia się płynu w worku osierdziowym. Badanie mikroskopowe nie powinno wykazać cech zakażenia, urazu, zapalenia ziarniniakowatego, nowotworzenia itp. Płyn w przebiegu idiopatycznego wodosierdzia często ma charakter krwotoczny, kiedy to w przesięku stwierdza się dużą liczbę erytrocytów, a hematokryt płynu jest niższy niż hematokryt krwi. Płyn o charakterze krwotocznym może też być konsekwencją choroby nowotworowej i o ile w rozmazach nie zidentyfikuje się komórek nowotworowych, to badanie cytologiczne nie daje możliwości różnicowania pomiędzy wysiękiem idiopatycznym i wysiękiem na tle nowotworzenia (3) (tab. I).
Badanie histopatologiczne wycinków worka osierdziowego wykazuje obecność rozlanego włóknienia, zastoju krwi z ogniskowymi jej wylewami. W wielu przypadkach obserwuje się obecność niewielkiej liczby komórek nacieku zapalnego, ubytki międzybłonka na powierzchni osierdzia z obszarami ogniskowego ich rozrostu. U niektórych psów badanie ujawnia nawracający charakter choroby, mianowicie warstwowy układ tkanki łącznej włóknistej o różnym stopniu dojrzałości (2). W części przypadków główne zmiany histopatologiczne dotyczą naczyń krwionośnych worka osierdziowego, obserwuje się znacznego stopnia włóknienie ścian naczyń oraz zmiany zatorowe w tych naczyniach i włóknienie okołonaczyniowe tworzące struktury guzkowate (2). Badanie histopatologiczne wycinków tkanek śródpiersia u niektórych psów wykazało obecność komórek międzybłonka w świetle naczyń chłonnych worka osierdziowego oraz w węzłach chłonnych śródpiersiowych. Szczegółowe badania wykazały, że są to prawdopodobnie komórki międzybłonka osierdzia, stwierdzono też, że komórki te nie były pochodzenia nowotworowego (tzw. „benign mesothelial cell inclusion”, ang., rozpoznany u ludzi z idiopatycznym zapaleniem opłucnej i worka osierdziowego) (2, 3, 8).
Jedyną możliwością wstępnego ustabilizowania pacjenta jest zmniejszenie ucisku na serce, który prowadzi do ciężkich zmian hemodynamicznych. Wykonuje się to poprzez punkcję worka osierdziowego (9). Jest to jedyna metoda, która w krótkim czasie zapewnia poprawę stanu klinicznego (jakości tętna, perfuzji błon śluzowych i szybkości pracy serca). Należy jednak pamiętać, że stwierdzenie obecności guza wewnątrzsercowego jest dużo łatwiejsze w obecności płynu w worku osierdziowym, a niekiedy tylko wtedy możliwe. Dlatego też, jeżeli stan pacjenta na to pozwala, powinno się wykonać badanie echokardiograficzne przed punkcją worka osierdziowego. Dalsze postępowanie zależy od wyniku tego badania, wyniku badania cytologicznego płynu pobranego w czasie punkcji worka osierdziowego oraz od stanu klinicznego pacjenta.
W latach 2003 do 2011 w Klinice Małych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie stwierdzono 38 przypadków płynu w worku osierdziowym. Stanowi to 2% psów skierowanych do Gabinetu Kardiologicznego (licząc jedynie pierwsze wizyty), a 0,07% psów przyjętych w Klinice Małych Zwierząt w tych latach. Podobnie stwierdzono w innych placówkach (7, 12).
Wodosierdzie najczęściej rozpoznawano u psów rasy owczarek niemiecki (6 psów), bernardyn (6 psów) i mieszaniec (6 psów), następnie amerykański staffordshire terier (2 psy), staffordshire bull terier (2 psy) i dog niemiecki (2 psy). Predylekcja rasowa zależna jest od kraju i regionu, a także popularności poszczególnych ras psów na danym terenie. Problem dotyczy jednak głównie ras dużych i olbrzymich. Kittleson jako rasy predysponowane wymienia dogi niemieckie, bernardyny, golden retrievery oraz pirenejskie psy górskie (7). Tilley i wsp. jako rasę dominującą przy tej chorobie wymieniają golden retrievery (12). Wśród psów badanych na SGGW zmiana występowała u 26 samców i 12 samic, co może sugerować, że idiopatyczne wodosierdzie częściej występuje u samców. Podobne obserwacje poczynili Kittleson i wsp.
W następnym artykule przedstawimy dwa przypadki wodosierdzia idiopatycznego, które były leczone w Klinice Małych Zwierząt na SGGW. W tych przypadkach wybrano dwie różne metody postępowania chirurgicznego. U obu pacjentów zauważono zdecydowaną poprawę po zastosowanym leczeniu.
