Koty Psy Żywienie

Witamina C w żywieniu psów i kotów. Cz. II

15/03/2018

Czynniki wpływające na efektywność suplementacji witaminy C

Istotny wpływ na efektywność suplementacji witaminy C ma częstotliwość jej podawania. Z badań przeprowadzonych na psach rasy labrador retriever wynika, że podwyższone stężenie kwasu askorbinowego w osoczu krwi, spowodowane doustnym podaniem 0,5 lub 1,0 g, utrzymuje się nie dłużej niż przez osiem godzin (52). U wytrenowanych chartów wyścigowych, które wcześniej nie otrzymywały suplementów witaminy C, najwyższe jej stężenie w osoczu krwi obserwuje się dwie godziny po doustnym podaniu 1 g tego składnika. Stężenie powraca do wartości początkowej w ciągu kolejnych czterech godzin. Dlatego w celu utrzymania podwyższonej koncentracji witaminy C we krwi dzienną dawkę powinno się podzielić na kilka mniejszych porcji (50).

Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na efektywność suplementacji witaminy C jest również jej forma chemiczna. Wykazano, że stężenie askorbinianu w korze mózgowej i kłębkach szyjnych u kotów jest wyższe po zastosowaniu palmitynianu askorbylu niż po zastosowaniu kwasu askorbinowego. Wynika to z faktu, że lipofilny palmitynian askorbylu łatwiej przenika do układu nerwowego niż hydrofilny kwas askorbinowy (43). W badaniach przeprowadzonych na psach rasy beagle wykazano ponadto, że wprowadzenie do dawki pokarmowej dodatku owoców i warzyw powoduje znacznie większy wzrost stężenia witaminy C w surowicy krwi niż zastosowanie syntetycznej witaminy. Może to przypuszczalnie wynikać z obecności w owocach i warzywach także innych składników odżywczych, między innymi flawonoidów i karotenoidów (54).

Witamina C jako składnik suplementów diety i karm komercyjnych dla psów i kotów

Mimo że uwzględnienie owoców i warzyw w diecie jest lepszą metodą dostarczenia organizmowi witaminy C, część właścicieli zwierząt podaje ją swoim podopiecznym w postaci suplementów diety. Z badań ankietowych przeprowadzonych w USA i Australii wśród właścicieli psów i kotów wynika, że 4,9% tych zwierząt otrzymuje preparaty multiwitaminowe. Suplementacja witaminy C jest stosowana w żywieniu 0,7% osobników (13). Z kolei badania przeprowadzone w Szwecji wykazały, że witamina C stanowi 11% wszystkich suplementów witaminowych i mineralnych podawanych psom w wieku 1-3 lat, ubezpieczonym w jednej z działających na tamtejszym rynku firm ubezpieczeniowych (46).

Witamina C jest ważnym składnikiem również wielu karm komercyjnych dla psów i kotów. Stosowana jest nie tylko w celu korzystnego oddziaływania na zwierzęta, ale też do ochrony przed niepożądanymi zmianami zachodzącymi podczas przechowywania karm (24). Interesujące doświadczenie w tym zakresie przeprowadzili Gross i współpracownicy (16), którzy badali wpływ rodzaju zastosowanych przeciwutleniaczy na jakość ekstrudowanych karm dla psów przechowywanych w różnych temperaturach. W karmach konserwowanych palmitynianem askorbylu i mieszaniną tokoferoli lub samą mieszaniną tokoferoli, przechowywanych przez szesnaście tygodni w temperaturze 48,8°C, stwierdzono wyższą wartość liczby nadtlenkowej niż w karmach przechowywanych w tych samych warunkach, lecz konserwowanych przy użyciu etoksyquinu (EQ) i butylowanego hydroksyanizolu (BHA). Rodzaj zastosowanych konserwantów nie miał wpływu na stężenie substancji reagujących z kwasem tiobarbiturowym. W przypadku przechowywania karm przez dwanaście miesięcy w temperaturze 22,2°C, wartość liczby nadtlenkowej po zastosowaniu palmitynianu askorbylu razem z mieszaniną tokoferoli była niższa niż po zastosowaniu samej mieszaniny tokoferoli, a wyższa niż po zastosowaniu etoksyquinu i butylowanego hydroksyanizolu. Również w tej temperaturze rodzaj zastosowanych konserwantów nie miał wpływu na stężenie substancji reagujących z kwasem tiobarbiturowym. Niższa wartość liczby nadtlenkowej wpłynęła na większe pobranie karm przez psy. Etoksyquin i butylowany hydroksyanizol w stężeniach użytych w tym doświadczeniu chroniły więc skuteczniej zawarty w tych karmach tłuszcz przed niepożądanymi zmianami niż pozostałe substancje konserwujące (16).

Podsumowanie

Często można spotkać się z poglądem, że w przypadku stosowania karm komercyjnych nie powinno się podawać żadnych dodatków pokarmowych. Dużo karm komercyjnych zawiera nieznaczne ilości witaminy C. Część badań, których wyniki potwierdziły jej użyteczność w żywieniu psów i kotów, została przeprowadzona w ostatnich kilku latach na zwierzętach otrzymujących właśnie tego rodzaju karmy (25, 48, 49, 55). Należy ponadto zwrócić uwagę na fakt, że podczas przechowywania karm dochodzi do utraty części zawartej w nich witaminy C (15). Jest więc ona przykładem składnika odżywczego, którego suplementacja może okazać się korzystna nie tylko w przypadku zwierząt żywionych niezbilansowanym pokarmem domowym, ale również tych żywionych karmami komercyjnymi.

Witaminę C lepiej jest stosować w postaci naturalnej niż syntetycznej. W celu dostarczenia organizmowi tego składnika, a także innych związków antyoksydacyjnych, dobrze jest uwzględnić w diecie rozsądne ilości owoców i warzyw. Zawartość witaminy C w świeżej marchwi dochodzi do 5 mg/100 g (9), a w jabłkach może nawet przekraczać 20 mg/100 g (11). Nie wszystkie owoce i warzywa można jednak bezpiecznie stosować w żywieniu psów i kotów. Należy zwrócić uwagę na szkodliwość między innymi winogron, awokado, rabarbaru, cebuli, czosnku i pora (5, 30, 45, 53).

Ryc. 1 – M. Gorazdowski, ryc. 2 – G. Wocial-Ziętek

PIŚMIENNICTWO
1. Belfield W.O.: Chronic subclinical scurvy and canine hip dysplasia. Vet. Med. Small Anim. Clin. 71, 1399-1403, 1976. – 2. Belfield W.O., Stone I.: Megascorbic prophylaxis and megascorbic therapy: A new orthomolecular modality in veterinary medicine. J. Intern. Acad. Prev. Med. 2, 10-26, 1975. – 3. Butson A.R.C.: Scurvy in the Antarctic. Lancet 300, 1146-1147, 1972. – 4. Butson A.R.C.: Scurvy in the Antarctic. Lancet 301, 892, 1973. – 5. Campbell A.: Grapes, raisins and sultanas, and other foods toxic to dogs. UK Vet. Comp. Anim. 12, 77-79, 2007. – 6. Chen L.H.: An increase in vitamin E requirement induced by high supplementation of vitamin C in rats. Am. J. Clin. Nutr. 34, 1036-1041, 1981. – 7. Christie L.A., Opii W.O., Head E.: Strategies for improving cognition with aging: insights from a longitudinal study of antioxidant and behavioral enrichment in canines. Age (Dordr). 31, 211-220, 2009. – 8. Demole V.: On the physiological action of ascorbic acid and some related compounds. Biochem. J. 28, 770-773, 1934. – 9. Domaradzki P., Malik A., Wójcik W.: Zawartość β-karotenu i witaminy C w wybranych produktach z marchwi. Bromat. Chem. Toksykol. 43, 118-123, 2010. – 10. Donoghue S., Kronfeld D.S., Dunlap H.L., Schryver H.F.: Interet de la supplementation vitaminique C chez le chien de traineau en situation de course ou de stress. Rec. Med. Vet. 169, 773-777, 1993.

11. Esch J.R., Friend J.R., Kariuki J.K.: Determination of the vitamin C content of conventionally and organically grown fruits by cyclic voltammetry. Int. J. Electrochem. Sci. 5, 1464-1474, 2010. – 12. Frantz N.Z., Yamka R.M., Friesen K.G.: The effect of dietary protein on body composition and renal function in geriatric dogs. Intern. J. Appl. Res. Vet. Med. 5, 57-64, 2007. – 13. Freeman L.M., Abood S.K., Fascetti A.J., Fleeman L.M., Michel K.E., Laflamme D.P., Bauer C., Kemp B.L., Van Doren J.R., Willoughby K.N.: Disease prevalence among dogs and cats in the United States and Australia and proportions of dogs and cats that receive therapeutic diets or dietary supplements. J. Am. Vet. Med. Assoc. 229, 531-534, 2006. – 14. Fries C.L., Remedios A.M.: The pathogenesis and diagnosis of canine hip dysplasia: a review. Can. Vet. J. 36, 494-502, 1995. – 15. Frye T.: Vitamin stability in canned and extruded pet food. Hill’s Pet Nutrition, Inc., Science and Technology Center, Topeka, KS, USA, 1995. – 16. Gross K.L., Bollinger R., Thawnghmung P., Collings G.F.: Effect of three different preservative systems on the stability of extruded dog food subjected to ambient and high temperature storage. J. Nutr. 124 (Suplement), 2638-2642, 1994. – 17. Hall J.A., Chinn R.M., Vorachek W.R., Gorman M.E., Greitl J.L., Joshi D.K., Jewell D.E.: Influence of dietary antioxidants and fatty acids on neutrophil mediated bacterial killing and gene expression in healthy Beagles. Vet. Immunol. Immunopathol. 139, 217-228, 2011. – 18. Hall J.A., Picton R.A., Finneran P.S., Bird K.E., Skinner M.M., Jewell D.E., Zicker S.: Dietary antioxidants and behavioral enrichment enhance neutrophil phagocytosis in geriatric Beagles. Vet. Immunol. Immunopathol. 113, 224-233, 2006. – 19. Hanck A.: Tolerance and effects of high doses of ascorbic acid. Dosis facit venenum. Int. J. Vitam. Nutr. Res. Suppl. 23, 221-238, 1982. – 20. Harper J.: Feline immunocompetence, ageing and the role of antioxidants. 26th WSAVA World Congress, Vancouver, Canada, 2001.

21. Head E.: Oxidative damage and cognitive dysfunction: antioxidant treatments to promote healthy brain aging. Neurochem. Res. 34, 670-678, 2009. – 22. Heaton P.R., Reed C.F., Mann S.J., Ransley R., Stevenson J., Charlton C.J., Smith B.H., Harper E.J., Rawlings J.M.: Role of dietary antioxidants to protect against DNA damage in adult dogs. J. Nutr. 132 (Suplement), 1720-1724, 2002. – 23. Hesta M., Ottermans C., Krammer-Lukas S., Zentek J., Hellweg P., Buyse J., Janssens G.P.: The effect of vitamin C supplementation in healthy dogs on antioxidative capacity and immune parameters. J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. (Berl). 93, 26-34, 2009. – 24. Hilton J.W.: Antioxidants: function, types and necessity of inclusion in pet foods. Can. Vet. J. 30, 682-684, 1989. – 25. Ikeda-Douglas C.J., Zicker S.C., Estrada J., Jewell D.E., Milgram N.W.: Prior experience, antioxidants, and mitochondrial cofactors improve cognitive function in aged beagles. Vet. Ther. 5, 5-16, 2004. – 26. Innes J.R.M.: Vitamin C requirements of the dog. Attempts to produce experimental scurvy. Rep. Inst. Anim. Path. Cambridge 143, 1931. – 27. Khoo C., Cunnick J., Friesen K., Gross K.L., Wedekind K., Jewell D.E.: The role of supplementary dietary antioxidants on immune response in puppies. Vet. Ther. 6, 43-56, 2005. – 28. Kienzle E., Maiwald E.: Effect of vitamin C on urine pH in cats. J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. 80, 134-139, 1998. – 29. Kienzle E., Schuknecht A., Meyer H.: Influence of food composition on the urine pH in cats. J. Nutr. 121 (Suplement), 87-88, 1991. – 30. Kovalkovičová N., Šutiaková I., Pistl J., Šutiak V.: Some food toxic for pets. Interdisc. Toxicol. 2, 169-176, 2009.

31. Li Y., Schellhorn H.E.: New developments and novel therapeutic perspectives for vitamin C. J. Nutr. 137, 2171-2184, 2007. – 32. Marshall R.J., Scott K.C., Hill R.C., Lewis D.D., Sundstrom D., Jones G.L., Harper J.: Supplemental vitamin C appears to slow racing greyhounds. J. Nutr. 132 (Suplement 2), 1616-1621, 2002. – 33. Massey L.K., Liebman M., Kynast-Gales S.A.: Ascorbate increases human oxaluria and kidney stone risk. J. Nutr. 135, 1673-1677, 2005. – 34. Milgram N.W., Head E., Zicker S.C., Ikeda-Douglas C.J., Murphey H., Muggenburg B., Siwak C., Tapp D., Cotman C.W.: Learning ability in aged beagle dogs is preserved by behavioral enrichment and dietary fortification: a two-year longitudinal study. Neurobiol. Aging 26, 77-90, 2005. – 35. Milgram N.W., Zicker S.C., Head E., Muggenburg B.A., Murphey H., Ikeda-Douglas C.J., Cotman C.W.: Dietary enrichment counteracts age-associated cognitive dysfunction in canines. Neurobiol. Aging 23, 737-745, 2002. – 36. Mirowski A.: Żywienie psów i kotów w podeszłym wieku. Cz. II. Mag. Wet. 20, 142-145, 2011. – 37. Mirowski A.: Żywienie psów sportowych. Cz. III. Białko, witaminy i składniki mineralne. Mag. Wet. 20, 2011. – 38. Mirowski A.: Witamina C w żywieniu psów i kotów. Cz. I. Mag. Wet. 21, 55-60, 2012. – 39. Naismith D.J.: Ascorbic-acid requirements of the dog. Proceedings of the 114th Meeting of the Nutrition Society, Glasgow, Scotland, 1958. – 40. Naismith D.J., Pellett P.L.: The water-soluble vitamin content of blood serum and milk of the bitch. Proceedings of the 129th Meeting of the Nutrition Society, London, England, 1959.

41. Opii W.O., Joshi G., Head E., Milgram N.W., Muggenburg B.A., Klein J.B., Pierce W.M., Cotman C.W., Butterfield D.A.: Proteomic identification of brain proteins in the canine model of human aging following a long-term treatment with antioxidants and a program of behavioral enrichment: relevance to Alzheimer’s disease. Neurobiol. Aging 29, 51-70, 2008. – 42. Piercy R.J., Hinchcliff K.W., DiSilvestro R.A., Reinhart G.A., Baskin C.R., Hayek M.G., Burr J.R., Swenson R.A.: Effect of dietary supplements containing antioxidants on attenuation of muscle damage in exercising sled dogs. Am. J. Vet. Res. 61, 1438-1445, 2000. – 43. Pokorski M., Marczak M., Dymecka A., Suchocki P.: Ascorbyl palmitate as a carrier of ascorbate into neural tissues. J. Biomed. Sci. 10, 193-198, 2003. – 44. Raghavan M., Knapp D.W., Bonney P.L., Dawson M.H., Glickman L.T.: Evaluation of the effect of dietary vegetable consumption on reducing risk of transitional cell carcinoma of the urinary bladder in Scottish Terriers. J. Am. Vet. Med. Assoc. 227, 94-100, 2005. – 45. Salgado B.S., Monteiro L.N., Rocha N.S.: Allium species poisoning in dogs and cats. J. Venom. Anim. Toxins incl. Trop. Dis. 17, 4-11, 2011. – 46. Sallander M.: Diet and activity in Swedish dogs. Doctoral diss. Dept. of Animal Nutrition and Management, SLU. Acta Universitatis agriculturae Sueciae vol. 290, 2001. – 47. Schaefer O.: Medical observations and problems in the Canadian Arctic. Part II. Can. Med. Assoc. J. 81, 386-393, 1959. – 48. Schoenherr W.D., MacLeay J.M., Yamka R.M.: Body composition and cartilage biomarkers in 2-18 month old large breed dogs fed two foods designed for growth. ACVIM Forum, Anaheim, CA, USA, 2010. – 49. Schoenherr W.D., MacLeay J.M., Yamka R.M.: Evaluation of body composition and cartilage biomarkers in large-breed dogs fed two foods designed for growth. Am. J. Vet. Res. 71, 934-939, 2010. – 50. Scott K.C., Hill R.C., Lewis D.D., Gronwall R., Sundstrom D.A., Jones G.L., Harper J.: Serum ascorbic acid concentrations in previously unsupplemented greyhounds after administration of a single dose of ascorbic acid intravenously or per os. J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. (Berl). 86, 222-228, 2002.

51. Sroka Z., Gamian A., Cisowski W.: Niskocząsteczkowe związki przeciwutleniające pochodzenia naturalnego. Post. Hig. Med. Dośw. 59, 34-41, 2005. – 52. Teare J.A., Krook L., Kallfelz F.A., Hintz H.F.: Ascorbic acid deficiency and hypertrophic osteodystrophy in the dog: a rebuttal. Cornell Vet. 69, 384-401, 1979. – 53. Wallis M.E.: Potentially toxic garden plants. Vet. Tech. 26, 356-358, 2005. – 54. Wedekind K.J., Zicker S., Lowry S., Paetau-Robinson I.: Antioxidant status of adult beagles is affected by dietary antioxidant intake. J. Nutr. 132 (Suplement), 1658-1660, 2002. – 55. Yamka R.M., Friesen K.G., Zicker S.C.: Compositions and methods for enhancing immune system of felines (dane niepublikowane). – 56. Yu S., Gross K.L.: Moderate dietary vitamin C supplement does not affect urinary oxalate concentration in cats. J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. 89, 428-429, 2005.