14/03/2018
We krwi pacjentów z chorobami nowotworowymi może też dochodzić do zmian profilów lipidowego (23) i aminokwasowego (6). Rozwój nowotworu powoduje ujemny bilans azotowy i zmniejszenie syntezy białek mięśniowych (19). Wszystko to w konsekwencji może doprowadzić do ograniczenia rezerw węglowodanów, tłuszczów i białek. U wyniszczonych osobników obserwuje się utratę zarówno tkanki tłuszczowej, jak i tkanki mięśniowej. Procesy kataboliczne towarzyszące chorobom nowotworowym mogą być stymulowane przez prozapalne cytokiny, między innymi czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α), interleukinę 1 (IL-1) i interleukinę 6 (IL-6). Zmniejszanie się masy ciała może wynikać również z zaburzeń trawienia i wchłaniania. Przyczynę może stanowić także utrudnione pobieranie karmy lub brak apetytu, jednak utrata masy ciała często jest nieproporcjonalna do ilości pobieranego pokarmu i może postępować nawet mimo dostarczania organizmowi odpowiednich ilości składników odżywczych (20, 24). Utrata masy ciała może być jedynym widocznym efektem rozwoju nowotworu nawet przez długi czas. Opisano przypadek ośmioletniej suki rasy bokser z nowotworem wewnątrzczaszkowym, u której przez kilka miesięcy opiekunowie obserwowali jedynie chudnięcie, a objawy neurologiczne pojawiły się zaledwie kilka dni przed śmiercią zwierzęcia (5).
Wydaje się, że problem utraty masy ciała i pogarszania się kondycji w większym stopniu dotyczy kotów niż psów. Z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Pensylwanii w USA wynika, że 15% psów z nowotworami złośliwymi wykazuje umiarkowany lub znaczny niedobór tkanki mięśniowej. Zaledwie u 4% chorych psów kondycja ciała oceniana metodą BCS (ang. body condition scoring) nie przekracza 3,0 pkt w skali 9-punktowej. Jednocześnie u 29% wynosi ona co najmniej 7,0 pkt. W momencie rozpoznania choroby nowotworowej 31% pacjentów ważyło tyle samo lub więcej niż rok wcześniej, 31% utraciło do 5% masy ciała, 14% utraciło od 5 do 10% masy ciała, a w przypadku 23% pacjentów utrata masy ciała wynosiła ponad 10% (21). Z analizy dokumentacji medycznej kliniki weterynaryjnej Uniwersytetu Kalifornijskiego w USA wynika, że kondycja psów z nowotworami złośliwymi wynosi średnio 5,4 pkt, a psów bez chorób nowotworowych 5,3 pkt (37). Z kolei w przypadku kotów z nowotworami złośliwymi, jak wykazały badania przeprowadzone przez pracowników Uniwersytetu Pensylwanii w USA, kondycja wynosi średnio 4,4 pkt. Istotny niedobór tkanki mięśniowej obserwuje się u 91% chorych kotów. U 60% występuje istotny niedobór tkanki tłuszczowej. Stwierdzono jednocześnie, że mediana czasu przeżycia chorych kotów z kondycją ocenianą na co najmniej 5,0 pkt wynosi prawie siedemnaście miesięcy, a kotów z gorszą kondycją nieznacznie przekracza trzy miesiące (3). W klinice weterynaryjnej Uniwersytetu Cornella w USA zaobserwowano, że koty tracą około 10% masy ciała w trakcie ośmiu tygodni radioterapii (36). Dowiedziono także, że mediana czasu przeżycia kotów z chłoniakiem, których masa ciała podczas leczenia zmniejsza się lub nie ulega zmianie, jest znacznie niższa niż mediana czasu przeżycia kotów, które w tym czasie przybierają na wadze (14). Nadmierna utrata tkanki mięśniowej i tłuszczowej wpływa niekorzystnie nie tylko na przeżywalność zwierząt, ale również na sam proces leczenia. Wykazano związek między niską masą ciała a zwiększonym ryzykiem niecałkowitego chirurgicznego usunięcia nowotworów komórek tucznych i mięsaków tkanek miękkich u psów (22).
W polskiej literaturze weterynaryjnej został opublikowany artykuł, w którym zwrócono uwagę na fakt, że środki masowego przekazu mogą wprowadzać opiekunów zwierząt w błąd i źle kształtować ich świadomość na temat postępowania lekarsko-weterynaryjnego (29). Opiekunowie psów i kotów z chorobami nowotworowymi często poszukują różnych możliwości wyleczenia choroby lub przynajmniej złagodzenia jej objawów. Niestety wiedzę na temat wspomagania żywieniowego niejednokrotnie czerpią z nieprofesjonalnych źródeł, w dużym stopniu ze środków masowego przekazu, zwłaszcza z Internetu. Korzystają z niego też opiekunowie zdrowych zwierząt, którzy chcą zapobiegać chorobom nowotworowym. Z badań przeprowadzonych w USA wynika, że 15% opiekunów kotów, którzy stosują w żywieniu swoich podopiecznych dietę wegetariańską, wierzy, że zmniejsza ona u nich ryzyko nowotworów. Jednocześnie 53% tych osób informacje na temat żywienia czerpie właśnie z Internetu. Dla porównania, Internet stanowi źródło wiedzy o żywieniu dla zaledwie 6% opiekunów kotów, którzy podają swoim podopiecznym tradycyjny pokarm (35). Stosowanie różnego rodzaju diet, których skuteczność nie została potwierdzona badaniami przeprowadzonymi na zwierzętach danego gatunku, podobnie jak nieumiejętne używanie różnych dodatków pokarmowych, może przynieść więcej szkody niż pożytku. Z tego względu należy zwracać uwagę, aby w czasie każdej wizyty poświęcać „pięć minut” na rozmowę na tematy związane z żywieniem, gdyż to właśnie lekarze weterynarii powinni stanowić źródło kompetentnej wiedzy i przekazywać szczegółowe zalecenia żywieniowe opiekunom swoich pacjentów.
Żywienie jest ważnym elementem profilaktyki i leczenia chorób nowotworowych psów i kotów. Stwarza ono możliwość zapobiegania niektórym nowotworom lub opóźniania ich rozwoju. Prawidłowe postępowanie żywieniowe z pacjentami onkologicznymi ma na celu złagodzenie objawów klinicznych choroby, zmniejszenie efektów ubocznych terapii i jednoczesne zwiększenie jej skuteczności, a także przedłużenie życia i polepszenie jego jakości. W kolejnych częściach artykułu zostanie przedstawione znaczenie poszczególnych składników pokarmowych w dietoprofilaktyce i dietoterapii chorób nowotworowych psów i kotów. Zostaną również opisane zalecenia żywieniowe.
