Koty Onkologia Psy Żywienie

Żywienie w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych psów i kotów. Cz. I. Wiadomości wstępne

14/03/2018

We krwi pacjentów z chorobami nowotworowymi może też dochodzić do zmian profilów lipidowego (23) i aminokwasowego (6). Rozwój nowotworu powoduje ujemny bilans azotowy i zmniejszenie syntezy białek mięśniowych (19). Wszystko to w konsekwencji może doprowadzić do ograniczenia rezerw węglowodanów, tłuszczów i białek. U wyniszczonych osobników obserwuje się utratę zarówno tkanki tłuszczowej, jak i tkanki mięśniowej. Procesy kataboliczne towarzyszące chorobom nowotworowym mogą być stymulowane przez prozapalne cytokiny, między innymi czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α), interleukinę 1 (IL-1) i interleukinę 6 (IL-6). Zmniejszanie się masy ciała może wynikać również z zaburzeń trawienia i wchłaniania. Przyczynę może stanowić także utrudnione pobieranie karmy lub brak apetytu, jednak utrata masy ciała często jest nieproporcjonalna do ilości pobieranego pokarmu i może postępować nawet mimo dostarczania organizmowi odpowiednich ilości składników odżywczych (20, 24). Utrata masy ciała może być jedynym widocznym efektem rozwoju nowotworu nawet przez długi czas. Opisano przypadek ośmioletniej suki rasy bokser z nowotworem wewnątrzczaszkowym, u której przez kilka miesięcy opiekunowie obserwowali jedynie chudnięcie, a objawy neurologiczne pojawiły się zaledwie kilka dni przed śmiercią zwierzęcia (5).

Wydaje się, że problem utraty masy ciała i pogarszania się kondycji w większym stopniu dotyczy kotów niż psów. Z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Pensylwanii w USA wynika, że 15% psów z nowotworami złośliwymi wykazuje umiarkowany lub znaczny niedobór tkanki mięśniowej. Zaledwie u 4% chorych psów kondycja ciała oceniana metodą BCS (ang. body condition scoring) nie przekracza 3,0 pkt w skali 9-punktowej. Jednocześnie u 29% wynosi ona co najmniej 7,0 pkt. W momencie rozpoznania choroby nowotworowej 31% pacjentów ważyło tyle samo lub więcej niż rok wcześniej, 31% utraciło do 5% masy ciała, 14% utraciło od 5 do 10% masy ciała, a w przypadku 23% pacjentów utrata masy ciała wynosiła ponad 10% (21). Z analizy dokumentacji medycznej kliniki weterynaryjnej Uniwersytetu Kalifornijskiego w USA wynika, że kondycja psów z nowotworami złośliwymi wynosi średnio 5,4 pkt, a psów bez chorób nowotworowych 5,3 pkt (37). Z kolei w przypadku kotów z nowotworami złośliwymi, jak wykazały badania przeprowadzone przez pracowników Uniwersytetu Pensylwanii w USA, kondycja wynosi średnio 4,4 pkt. Istotny niedobór tkanki mięśniowej obserwuje się u 91% chorych kotów. U 60% występuje istotny niedobór tkanki tłuszczowej. Stwierdzono jednocześnie, że mediana czasu przeżycia chorych kotów z kondycją ocenianą na co najmniej 5,0 pkt wynosi prawie siedemnaście miesięcy, a kotów z gorszą kondycją nieznacznie przekracza trzy miesiące (3). W klinice weterynaryjnej Uniwersytetu Cornella w USA zaobserwowano, że koty tracą około 10% masy ciała w trakcie ośmiu tygodni radioterapii (36). Dowiedziono także, że mediana czasu przeżycia kotów z chłoniakiem, których masa ciała podczas leczenia zmniejsza się lub nie ulega zmianie, jest znacznie niższa niż mediana czasu przeżycia kotów, które w tym czasie przybierają na wadze (14). Nadmierna utrata tkanki mięśniowej i tłuszczowej wpływa niekorzystnie nie tylko na przeżywalność zwierząt, ale również na sam proces leczenia. Wykazano związek między niską masą ciała a zwiększonym ryzykiem niecałkowitego chirurgicznego usunięcia nowotworów komórek tucznych i mięsaków tkanek miękkich u psów (22).

Lekarze weterynarii jako źródło wiedzy o żywieniu zwierząt

W polskiej literaturze weterynaryjnej został opublikowany artykuł, w którym zwrócono uwagę na fakt, że środki masowego przekazu mogą wprowadzać opiekunów zwierząt w błąd i źle kształtować ich świadomość na temat postępowania lekarsko-weterynaryjnego (29). Opiekunowie psów i kotów z chorobami nowotworowymi często poszukują różnych możliwości wyleczenia choroby lub przynajmniej złagodzenia jej objawów. Niestety wiedzę na temat wspomagania żywieniowego niejednokrotnie czerpią z nieprofesjonalnych źródeł, w dużym stopniu ze środków masowego przekazu, zwłaszcza z Internetu. Korzystają z niego też opiekunowie zdrowych zwierząt, którzy chcą zapobiegać chorobom nowotworowym. Z badań przeprowadzonych w USA wynika, że 15% opiekunów kotów, którzy stosują w żywieniu swoich podopiecznych dietę wegetariańską, wierzy, że zmniejsza ona u nich ryzyko nowotworów. Jednocześnie 53% tych osób informacje na temat żywienia czerpie właśnie z Internetu. Dla porównania, Internet stanowi źródło wiedzy o żywieniu dla zaledwie 6% opiekunów kotów, którzy podają swoim podopiecznym tradycyjny pokarm (35). Stosowanie różnego rodzaju diet, których skuteczność nie została potwierdzona badaniami przeprowadzonymi na zwierzętach danego gatunku, podobnie jak nieumiejętne używanie różnych dodatków pokarmowych, może przynieść więcej szkody niż pożytku. Z tego względu należy zwracać uwagę, aby w czasie każdej wizyty poświęcać „pięć minut” na rozmowę na tematy związane z żywieniem, gdyż to właśnie lekarze weterynarii powinni stanowić źródło kompetentnej wiedzy i przekazywać szczegółowe zalecenia żywieniowe opiekunom swoich pacjentów.

Podsumowanie

Żywienie jest ważnym elementem profilaktyki i leczenia chorób nowotworowych psów i kotów. Stwarza ono możliwość zapobiegania niektórym nowotworom lub opóźniania ich rozwoju. Prawidłowe postępowanie żywieniowe z pacjentami onkologicznymi ma na celu złagodzenie objawów klinicznych choroby, zmniejszenie efektów ubocznych terapii i jednoczesne zwiększenie jej skuteczności, a także przedłużenie życia i polepszenie jego jakości. W kolejnych częściach artykułu zostanie przedstawione znaczenie poszczególnych składników pokarmowych w dietoprofilaktyce i dietoterapii chorób nowotworowych psów i kotów. Zostaną również opisane zalecenia żywieniowe.

Ryc. 1 – J. Gawor, ryc. 2 – M. Marciniak, ryc. 3 – A. Andrzejczak

PIŚMIENNICTWO

1. Arai T., Ogino T., Gunji M., Washizu T., Komori S., Washizu M.: Changes in glucose transport activities in mammary adenocarcinoma of dogs. Res. Vet. Sci. 62, 85-86, 1997. – 2. Backer L.C., Coss A.M., Wolkin A.F., Flanders W.D., Reif J.S.: Evaluation of associations between lifetime exposure to drinking water disinfection by-products and bladder cancer in dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc. 232, 1663-1668, 2008. – 3. Baez J.L., Michel K.E., Sorenmo K., Shofer F.S.: A prospective investigation of the prevalence and prognostic significance of weight loss and changes in body condition in feline cancer patients. J. Feline Med. Surg. 9, 411-417, 2007. – 4. Bertone E.R., Snyder L.A., Moore A.S.: Environmental and lifestyle risk factors for oral squamous cell carcinoma in domestic cats. J. Vet. Intern. Med. 17, 557-562, 2003. – 5. Borrelli A., Mattiazzi L., Capucchio M.T., Biolatti C., Cagnasso A., Gianella P., D’Angelo A.: Cachexia secondary to intracranial anaplastic (malignant) ependymoma in a boxer dog. J. Small Anim. Pract. 50, 554-557, 2009. – 6. Brodzki A., Tatara M.R., Pasternak K., Różańska D., Szponder T.: Free amino acids in skin neoplastic tissues and serum in dogs. Bull. Vet. Inst. Pulawy 49, 231-235, 2005. – 7. Cooley D.M., Glickman L.T., Hayek M., Waters D.J.: Pet dogs as a model to study exceptional longevity and cancer resistance in the oldest-old. 7th International Conference of Anticancer Research, Corfu, Greece, 2004. – 8. Cooley D.M., Schlittler D.L., Glickman L.T., Hayek M., Waters D.J.: Exceptional longevity in pet dogs is accompanied by cancer resistance and delayed onset of major diseases. J. Gerontol. A Biol. Sci. Med. Sci. 58, B1078-B1084, 2003. – 9. Dalla Villa P., Iannetti L., Podaliri Vulpiani M., Maitino A., Trentini R., Del Papa S.: A management model applied in two ‘no-kill’ dog shelters in central Italy: use of population medicine for three consecutive years. Vet. Ital. 44, 347-359, 2008. – 10. Da Silva J.I.G.R.: Estudo das alterações do metabolismo dos hidratos de carbono em gatos com neoplasia. Dissertação de Mestrado, Universidade Técnica de Lisboa, Lisboa, 2010.

11. Egenvall A., Nødtvedt A., Häggström J., Ström Holst B., Möller L., Bonnett B.N.: Mortality of life-insured Swedish cats during 1999-2006: age, breed, sex, and diagnosis. J. Vet. Intern. Med. 23, 1175-1183, 2009. – 12. Fleming J.M., Creevy K.E., Promislow D.E.: Mortality in north american dogs from 1984 to 2004: an investigation into age-, size-, and breed-related causes of death. J. Vet. Intern. Med. 25, 187-198, 2011. – 13. Glickman L.T., Schofer F.S., McKee L.J., Reif J.S., Goldschmidt M.H.: Epidemiologic study of insecticide exposures, obesity, and risk of bladder cancer in household dogs. J. Toxicol. Environ. Health 28, 407-414, 1989. – 14. Krick E., Shofer F., Cohen R., Sorenmo K.: Prognostic significance of weight changes during treatment of feline lymphoma. 27th Annual Conference of the Veterinary Cancer Society, Fort Lauderdale, FL, USA, 2007. – 15. Lawler D.F., Evans R.H., Larson B.T., Spitznagel E.L., Ellersieck M.R., Kealy R.D.: Influence of lifetime food restriction on causes, time, and predictors of death in dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc. 226, 225-231, 2005. – 16. Lawler D.F., Larson B.T., Ballam J.M., Smith G.K., Biery D.N., Evans R.H., Greeley E.H., Segre M., Stowe H.D., Kealy R.D.: Diet restriction and ageing in the dog: major observations over two decades. Br. J. Nutr. 99, 793-805, 2008. – 17. Lund E.M., Armstrong P.J., Kirk C.A., Klausner J.S.: Prevalence and risk factors for obesity in adult cats from private US veterinary practices. Intern. J. Appl. Res. Vet. Med. 3, 88-96, 2005. – 18. Lund E.M., Armstrong P.J., Kirk C.A., Klausner J.S.: Prevalence and risk factors for obesity in adult dogs from private US veterinary practices. Intern. J. Appl. Res. Vet. Med. 4, 177-186, 2006. – 19. Mazzaferro E.M., Hackett T.B., Stein T.P., Ogilvie G.K., Wingfield W.E., Walton J., Turner A.S., Fettman M.J.: Metabolic alterations in dogs with osteosarcoma. Am. J. Vet. Res. 62, 1234-1239, 2001. – 20. Michel K.E.: Implications of body condition and weight loss for prognosis of feline cancer patients. The Royal Canin Feline Symposium, 12-15, 2011.

21. Michel K.E., Sorenmo K., Shofer F.S.: Evaluation of body condition and weight loss in dogs presented to a veterinary oncology service. J. Vet. Intern. Med. 18, 692-695, 2004. – 22. Monteiro B., Boston S., Monteith G.: Retrospective evaluation of factors influencing completeness of excision of skin and subcutaneous mast cell tumors and soft tissue sarcomas in 100 dogs. The 3rd Annual Guelph ICCI Cancer Symposium, Guelph, Ontario, Canada, 2010. – 23. Ogilvie G.K., Ford R.B., Vail D.M., Walters L.M., Salman M.D., Babineau C., Fettman M.J.: Alterations in lipoprotein profiles in dogs with lymphoma. J. Vet. Intern. Med. 8, 62-66, 1994. – 24. Ogilvie G.K., Vail D.M.: Nutrition and cancer. Recent developments. Vet. Clin. North Am. Small Anim. Pract. 20, 969-985, 1990. – 25. Ogilvie G.K., Vail D.M., Wheeler S.L., Fettman M.J., Salman M.D., Johnston S.D., Hegstad R.L.: Effects of chemotherapy and remission on carbohydrate metabolism in dogs with lymphoma. Cancer 69, 233-238, 1992. – 26. Ogilvie G.K., Walters L., Salman M.D., Fettman M.J., Johnston S.D., Hegstad R.L.: Alterations in carbohydrate metabolism in dogs with nonhematopoietic malignancies. Am. J. Vet. Res. 58, 277-281, 1997. – 27. Pérez Alenza M.D., Rutteman G.R., Peña L., Beynen A.C., Cuesta P.: Relation between habitual diet and canine mammary tumors in a case-control study. J. Vet. Intern. Med. 12, 132-139, 1998. – 28. Raghavan M., Knapp D.W., Bonney P.L., Dawson M.H., Glickman L.T.: Evaluation of the effect of dietary vegetable consumption on reducing risk of transitional cell carcinoma of the urinary bladder in Scottish Terriers. J. Am. Vet. Med. Assoc. 227, 94-100, 2005. – 29. Sapierzyński R.: Rokowanie u pacjentów onkologicznych. Wywiad, badanie kliniczne i stopień klinicznego zaawansowania choroby. Życie Wet. 84, 473-475, 2009. – 30. Shofer F.S., Sonnenschein E.G., Goldschmidt M.H., Laster L.L., Glickman L.T.: Histopathologic and dietary prognostic factors for canine mammary carcinoma. Breast Cancer Res. Treat. 13, 49-60, 1989.

31. Sonnenschein E.G., Glickman L.T., Goldschmidt M.H., McKee L.J.: Body conformation, diet, and risk of breast cancer in pet dogs: a case-control study. Am. J. Epidemiol. 133, 694-703, 1991. – 32. Trusz-Zdybek A.: Prognozowanie potencjalnej mutagenności wody powierzchniowej, po jej oczyszczeniu i dezynfekcji chlorem. Praca doktorska, Politechnika Wrocławska, Wrocław, 2009. – 33. Vail D.M., Ogilvie G.K., Wheeler S.L., Fettman M.J., Johnston S.D., Hegstad R.L.: Alterations in carbohydrate metabolism in canine lymphoma. J. Vet. Intern. Med. 4, 8-11, 1990. – 34. Vascellari M., Baioni E., Ru G., Carminato A., Mutinelli F.: Animal tumour registry of two provinces in northern Italy: incidence of spontaneous tumours in dogs and cats. BMC Vet. Res. 5, 39, 2009. – 35. Wakefield L.A., Shofer F.S., Michel K.E.: Evaluation of cats fed vegetarian diets and attitudes of their caregivers. J. Am. Vet. Med. Assoc. 229, 70-73, 2006. – 36. Wakshlag J.J.: Nutrition and cancer. The 32nd Annual Royal Canin & OSU Symposium for the Treatment of Small Animal Disease, Columbus, OH, USA, 2008. – 37. Weeth L.P., Fascetti A.J., Kass P.H., Suter S.E., Santos A.M., Delaney S.J.: Prevalence of obese dogs in a population of dogs with cancer. Am. J. Vet. Res. 68, 389-398, 2007.