Aspekt ekonomiczny motylicy wątrobowej u przeżuwaczy

Zamieszczona mapa prewalencji F. hepatica wyraźnie obrazuje problem motylicy bydła w Polsce. Mimo że niektóre województwa systematycznie notują spadek liczby zwierząt zapadających na chorobę motyliczą, rezultaty uzyskane w województwie podlaskim, warmińsko-mazurskim, pomorskim czy lubelskim są niepokojące.

Straty ekonomiczne

Ryc. 4. Wyniki badania sanitarno-weterynaryjnego prewalencji F. hepatica w poszczególnych województwach. Opracowanie – M. Wereszczyńska na podstawie: „Ocena wyników badania sanitarno-weterynaryjnego bydła rzeźnego w Polsce w 2009 r.”, H. Lis, K. Górski, „Życie Weterynaryjne” 2011, 86 (4), str. 314-316.

Wyniki badania sanitarno-weterynaryjnego w przebiegu choroby motyliczej dotyczyły głównie zmian w wątrobie i związanych z tym konfiskat tego narządu. Na tej podstawie można łatwo obliczyć straty ekonomiczne producentów żywca wołowego. Prześledzenie strat ekonomicznych związanych z obniżonymi przyrostami, spadkiem mleczności czy zaburzeniami w rozrodzie przy inwazji Fasciola hepatica nie jest już jednak tak łatwe. W Polsce badania na tak szeroką skalę nie były jak dotąd przeprowadzone. Naukowcy angielscy szacują straty roczne w hodowli bydła zakażonego motylicą wątrobową na 23 mln funtów (4). Podobne badania prowadzone w Belgii ujawniły roczną stratę 30 euro na 1 sztuce bydła mlecznego, a w Szwajcarii blisko 300 euro straty w przeliczeniu na jedną krowę mleczną (7).

W Europie prowadzono eksperymentalne badania nad zarażeniem odsadzonych cieląt motylicą wątrobową. Przy inwazji subklinicznej (54 pasożyty na cielę) obserwowano obniżenie przyrostów masy ciała w pierwszych miesiącach opasu o 8%. Cielęta, które zarażano większą liczbą pasożytów (140 na cielę) wykazywały objawy kliniczne fascjolozy, a zmniejszenie przyrostów dziennych masy wynosiło 29% (2).

Badania A. Sobolty prowadzone na Ukrainie potwierdziły, że motylica wątrobowa powoduje znaczne straty ekonomiczne, a mianowicie masowe upadki zwierząt, istotną utratę masy ciała z powodu wyniszczenia zwierząt, zmniejszenie wydajności mlecznej krów, zmniejszenie zdolności rozrodczej, pogorszenie jakości skóry, niską masę urodzeniową cieląt, konieczność uboju chorych zwierząt, pogorszenie smaku mięsa i częste konfiskaty, jak również koszty zwalczania. Płodność bydła zarażonego motylicą wątrobową spadła o 15%, wydajność mleka o 34%, a produkcja mięsa o 28% (8). U zarażonych jałówek autor stwierdzał opóźnienie rui, a wydajność w pierwszej laktacji krów zmniejszała się o 9%. Gospodarstwa zarażone fascjolozą traciły rocznie średnio 223 kg mleka (10,2%). U zarażonego młodego bydła średni dzienny przyrost obniżał się o 55 g (10,44%) w porównaniu ze zdrowymi, wolnymi od inwazji zwierzętami.

Powyższe czynniki sprawiają, że w krajach, w których wypas lub skarmianie świeżą zielonką bydła jest istotnym elementem żywienia, powszechnie stosuje się leczenie i zapobieganie fascjolozie. Ocena finansowych korzyści zwalczania motylicy wątrobowej jest trudna ze względu na interakcje między czynnikami fizjologicznymi, żywieniowymi, chorobami towarzyszącymi a czynnikami klimatycznymi i geograficznymi. Amerykańskie badania dowiodły jednak, że cielęta pochodzące od matek poddanych leczeniu osiągały większe przyrosty wagowe (blisko 9 kg więcej) niż cielęta od matek niepoddawanych takiemu leczeniu, przy korzystaniu z tego samego pastwiska (2).

Niestety nie tylko świeża zielonka jest źródłem inwazji F. hepatica dla krów. Siano pozyskiwane z podmokłych łąk i suszone w sposób naturalny też może stanowić zagrożenie. Adoleskarie otorbione na źdźbłach traw w mniej więcej 30-40% przeżywają proces suszenia. Jedynie w przypadku kiszonki z traw możemy mówić o paszy wolnej od form inwazyjnych motylicy.

Podsumowanie

Subkliniczna postać fascjolozy u bydła jest uważana za przyczynę strat gospodarczych, wynikających przede wszystkim z obniżonej produkcyjności zwierząt. Fasciola hepatica jest istotnym helmintem występującym u bydła, dlatego wprowadzenie programów zwalczania tego pasożyta w środowisku pozwoli podnieść produkcyjność bydła. Monitoring i ochrona stad przed motylicą są uzasadnione nie tylko z punktu widzenia ekonomii i podniesienia zysków z hodowli bydła, ale także w znaczący sposób podnoszą dobrostan zwierząt narażonych na kontakt z tym pasożytem.