Użądlenia owadów są częstym powodem wizyt u lekarza weterynarii. Bardzo często są one nierozpoznawane przez właścicieli, a groźne dla życia zwierzęcia. Wystąpienie niebezpiecznych reakcji ogólnych jest wysoce prawdopodobne. W artykule przedstawiono podstawowe informacje na temat biologii owadów żądlących i mechanizmów reakcji organizmu na jad owadów oraz podstawy postępowania lekarskiego w związku z użądleniami owadów.

Wstęp

Okres od wiosny do jesieni to czas zwiększonej aktywności zarówno ludzi, jak i zwierząt, w tym towarzyszących. Bardzo często dochodzi wtedy do kontaktu z owadami określanymi jako jadowite. Gwałtowne reakcje zwierząt i ludzi na ich jad skłoniły nas do zainteresowania tym tematem zarówno lekarzy weterynarii, jak i właścicieli. Praktyczne wskazówki dotyczące postępowania po ekspozycji na jad owadów i wykrycia sprawcy użądlenia mogą być bardzo pomocne w trakcie postępowania terapeutycznego. W niniejszym opracowaniu celowo pominięto toksyczne oddziaływania na organizm zwierząt śliny owadów żywiących się krwią (hematofagicznych), takich jak pasożytnicze muchówki bądź pluskwiaki, oraz wyłączono z opracowania pajęczaki jako odrębną systematycznie gromadę. Owady wywołujące zatrucia, będące przedmiotem artykułu opublikowanego wcześniej na łamach „Magazynu Weterynaryjnego”, również zostały pominięte.

Świat owadów to ponad milion gatunków skupionych w niemalże 30 rzędach. Spośród nich na szczególną uwagę zasługuje grupa owadów zakwalifikowanych do rzędu Hymenoptera (błonkoskrzydłe) i wyłoniona w jej obrębie grupa żądłówek Aculeata.

Żądłówki, jak sama nazwa wskazuje, są wyposażone w aparat żądłowy, wykorzystywany przez nie zarówno do obrony bezpośredniej, jak i do zdobywania pożywienia na drodze czasowego bądź permanentnego porażania ofiary zawartością gruczołu jadowego.

W obrębie żądłówek wprowadzono podział na trzy zasadnicze grupy według Brothersa (1999):

• osowate
• pszczołowate
• złotolitkowate.