W gabinecie weterynaryjnym mamy do czynienia z przypadkami, kiedy wymagana jest błyskawiczna reakcja. Im szybciej zostanie postawiona diagnoza i rozpoczęte odpowiednie leczenie, tym rokowanie jest lepsze. Do takich sytuacji należy wstrząs. Musimy pamiętać, że mechanizmy i objawy u psów i kotów się różnią, przez co postępowanie u każdego gatunku może być inne. Zdecydowanie trudniej przywrócić prawidłowe parametry i funkcje życiowe u kotów.

Wstrząs jest to ostry spadek ciśnienia krwi prowadzący do upośledzonego ukrwienia tkanek, a w konsekwencji do niedotlenienia i niewydolności narządów. W zależności od przyczyny wyróżniamy kilka rodzajów wstrząsu. Każdy typ wymaga innego leczenia.

• Wstrząs hipowolemiczny – kiedy objętość krwi w naczyniach zmniejsza się, przez co następuje upośledzenie perfuzji tkankowej. Przyczyną są krwawienia (rany zewnętrzne lub krwotok wewnętrzny), intensywne wymioty albo biegunka.
• Wstrząs dystrybucyjny, inaczej naczyniopochodny – nie dochodzi do zmniejszenia ilości krwi krążącej, ale do jednoczesnego rozszerzenia naczyń żylnych, najczęściej przy gwałtownym uwolnieniu mediatorów zapalenia (zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej – SIRS, systemic inflammatory response syndrome) lub reakcji alergicznej (anafilaksja).
• Wstrząs kardiogenny – wynika ze zmniejszenia objętości wyrzutowej krwi z komór wskutek zaawansowanej choroby serca – zaburzenia kurczliwości mięśnia sercowego (na przykład z powodu znacznego rozszerzenia mięśnia, uszkodzenia mięśnia sercowego), ciężkich arytmii, dysfunkcji mięśnia związanych z chorobą ogólnoustrojową (zapalenie mięśnia sercowego, robaczyca) i wtórnie do drastycznego zmniejszenia ciśnienia krwi.
• Wstrząs obturacyjny – dochodzi do utrudnienia w krążeniu krwi w naczyniach bez spadku jej całkowitej objętości. Może wynikać z niedrożności naczyń (na przykład wtórnie do choroby zatorowo-zakrzepowej) lub ucisku na naczynia (na przykład przez guz albo znacznie rozszerzony żołądek podczas skrętu).

Najczęściej występuje wstrząs hipowolemiczny. Konieczne jest przypomnienie głównego podziału płynów ustrojowych. Wyróżniamy frakcję wewnątrzkomórkową i ze­wnątrzkomórkową. Ta ostatnia dzieli się na płyny śródmiąższowe i wewnątrznaczyniowe. Jeżeli utrata płynów, na przykład z powodu wymiotów lub biegunki, następuje powoli, organizm jest w stanie utrzymywać prawidłową perfuzję tkanek przez odzyskanie płynów z przestrzeni śródmiąższowej i wewnątrzkomórkowej, wypełniając naczynia żylne (mechanizm kompensacji). Wraz z nasileniem procesu dochodzi do odwodnienia. Jeśli następuje gwałtowny ubytek płynów, organizm nie zdąży odzyskać ich z pozostałych przedziałów. Dochodzi do pojawienia się hipowolemii i hipoperfuzji tkanek, a w konsekwencji wstrząsu.