Powszechność stosowania leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym sprawia, że właściwie w każdym domu można znaleźć wiele różnych preparatów zawierających paracetamol. Przekonanie właścicieli (głównie pod wpływem reklam) o niewielkich działaniach ubocznych lub ich braku oraz o tym, że to, co bezpieczne dla małych dzieci, jest również bezpieczne dla zwierząt, sprawia, iż bardzo często stosują u zwierząt leki „na własną rękę”, bez konsultacji z lekarzem weterynarii. Ryzyko zatrucia paracetamolem u psów i kotów zwiększa również fakt, że w wielu domach różne leki są przechowywane w miejscach łatwo dostępnych dla zwierząt.

Paracetamol

Paracetamol [N-(4-hydroksyfenylo)acetamid, acetaminofen] jest aktywnym metabolitem fenacetyny. Wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, lecz nie działa przeciwzapalnie (8). W Polsce zarejestrowanych jest dla ludzi ponad 150 preparatów prostych lub złożonych zawierających paracetamol, dostępnych nawet w tzw. „odręcznej sprzedaży”, podczas gdy zarejestrowanych do użytku wyłącznie dla zwierząt jest jedynie kilka, a jedynym gatunkiem, dla którego są dopuszczone do stosowania preparaty zawierające paracetamol, są świnie (6).

Procesy farmakokinetyczne paracetamolu

Przebiegają zgodnie z zasadami zerowego rzędu. Oznacza to, że wartość biologicznego okresu półtrwania (T_1/2) paracetamolu jest zależna od podanej dawki i wydłuża się wraz z jej zwiększeniem (12). U zwierząt ta substancja czynna jest metabolizowana w wątrobie jednocześnie trzema różnymi drogami. Poznanie przebiegu tego procesu jest niezbędne do wyjaśnienia przyczyny toksycznego działania paracetamolu u psów, a zwłaszcza u kotów. Etapem biotransformacji istotnym dla rozwoju zatrucia jest sprzęganie powstających metabolitów. W przypadku paracetamolu najwięcej (około 75% przyjętej dawki) jest wiązane z aktywnym kwasem glukuronowym, kolejne 10-20% z aktywnym kwasem siarkowym. Pozostałe 5-15% jest sprzęgane z aktywnym glutationem (GSH) (5).

Sprzęganie z kwasem glukuronowym jest możliwe dzięki glukuronozylotransferazie. Bardzo niska aktywność tego enzymu u kotów sprawia, że ta najważniejsza droga „detoksykacji” paracetamolu jest u tego gatunku wydajna jedynie w mniej więcej 1-2%, a 90...