Opłacalność hodowli bydła mlecznego w dużym stopniu zależy od stanu zdrowia gruczołu mlekowego. Choroby wymienia stanowią poważną przyczynę strat ekonomicznych, które wynikają między innymi z obniżonej wydajności mlecznej, pogorszonej jakości mleka i konieczności leczenia lub brakowania. Jednym z czynników oddziałujących na stan zdrowia gruczołu mlekowego jest żywienie. W postępowaniu żywieniowym kluczowe znaczenie ma zapobieganie rozwojowi nadmiernie ujemnego bilansu energetycznego w okresie wczesnej laktacji i związanych z nim zaburzeń metabolicznych. Równie ważna jest odpowiednia podaż składników mineralnych i witamin, spośród których największe zainteresowanie wzbudzają selen i witamina E.

Niedobór energii i białka

Krowy mleczne, zwłaszcza wysoko wydajne, pobierają w okresie okołoporodowym niewystarczające ilości suchej masy, co powoduje, że ich zapotrzebowanie na energię nie jest w pełni pokrywane. Prowadzi to do ujemnego bilansu energetycznego. Jego efektem może być ketoza, która może zaburzać mechanizmy obronne gruczołu mlekowego. Wysokie stężenia związków ketonowych osłabiają bowiem właściwości fagocytarne i bakteriobójcze neutrofilów. U takich osobników obserwuje się także upośledzenie zdolności wytwarzania cytokin i zaburzenia chemotaksji leukocytów (66).

W badaniach przeprowadzonych na mniej więcej tysiącu sztuk bydła mlecznego kliniczna postać zapalenia wymienia wystąpiła po wycieleniu u 15,1% osobników z podkliniczną ketozą, a tylko u 10,1% osobników bez ketozy (40). W innych badaniach ketoza spowodowała dwukrotny wzrost ryzyka klinicznej postaci zapalenia wymienia (50). Stwierdzono ponadto, że ketoza zwiększa nasilenie zapalenia wymienia wywołane doświadczalnym zakażeniem bakteriami Escherichia coli (35).

Negatywny wpływ na funkcjonowanie komórek układu immunologicznego mogą mieć wysokie stężenia nie tylko związków ketonowych, ale również niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych (37, 38, 65, 75). Wykazano też jednak związek między niskim stężeniem n...