W pierwszej części pracy poświęconej badaniu stężenia kortyzolu u psów w praktyce klinicznej (MW 6/2013) przedstawiono zastosowanie tego oznaczania we krwi oraz interpretację wyników. W części drugiej pracy omówiono zastosowanie i interpretację tych badań w odniesieniu do moczu. Ponadto omówiono inne niewykonywane w praktyce oznaczenia stężeń kortyzolu u psów. Część spośród tych badań (testy stymulacji desmopresyną, test stymulacji wazopresyną oraz połączony test hamowania deksametazonem i stymulacji ACTH) nie jest wykonywana ze względu na koszty bądź niewielką ich przydatność w praktyce, natomiast zastosowanie pozostałych badań, takich jak oznaczanie kortyzolu w ślinie, kale lub włosach, jest dopiero na etapie oceny ich przydatności w praktyce weterynaryjnej.

Kortyzol i jego metabolity wydalane są wraz z moczem i kałem, a stężenie tego hormonu w moczu i kale odzwierciedla jego stężenie we krwi. Ponadto kortyzol gromadzi się we włosach, a jego zawartość w poszczególnych częściach włosa zależy od stężenia tego hormonu we krwi w okresie wzrostu danego odcinka włosa (Meij i Mol, 2008; Russell i wsp., 2012).

Jak wspomniano w pierwszej części pracy, stężenie tego hormonu zmienia się m.in. pod wpływem stresu, który często jest związany z wizytą w lecznicy weterynaryjnej. Oznaczanie kortyzolu w moczu jest jednym z badań, które ograniczają wpływ stresu na wydzielanie kortyzolu. Okres półtrwania kortyzolu we krwi u psów wynosi poniżej 2 godzin. W związku z tym wynik badania stężenia tego hormonu w moczu odzwierciedla stężenie kortyzolu we krwi z dłuższego przedziału czasowego niż w przypadku badania stężenia kortyzolu w surowicy lub osoczu. Dzięki temu uśredniony jest wynik jego pulsacyjnego wydzielania, o czym wspomniano w pierwszej części pracy (Stockham i Scott, 2008).