16/03/2018
Podawanie leków hepatoprotektywnych przy braku objawów klinicznych i prawidłowych wynikach badań dodatkowych (badanie krwi, USG) nie jest konieczne. Profilaktyczne stosowanie tego typu preparatów jest nieuzasadnione.
Ryc. 6. Obrzęk naczynioruchowy u psa nadwrażliwego na leki cytostatyczne (asparaginaza).
Leki o bardzo silnym działaniu nefrotoksycznym (cysplatyna, doksorubicyna) powinny być stosowane ostrożnie u chorych z podejrzeniem niewydolności nerek oraz u kotów (u których cysplatyna wykazuje działanie letalne i w związku z tym nie może być stosowana). Intensywne nawadnianie, zwiększające diurezę, może zmniejszyć ten efekt. W przypadku podawania cysplatyny konieczne jest podanie wlewu dożylnego w ilości 70 ml/kg/dobę dzień przed podaniem leku, w dniu podania leku oraz dzień po podaniu leku. Ryzyko nefrotoksyczności można zmniejszyć, podając znacznie mniej toksyczny lek z tej samej grupy – karboplatynę, która jest jednak kilkakrotnie droższa. Podawanie leków z dużą ilością płynów oraz w godzinach przedpołudniowych zapobiega też dłuższemu zbieraniu się moczu w pęcherzu moczowym, w związku z częstszym wyprowadzaniem psa na spacer. Zmniejsza się w ten sposób czas oddziaływania metabolitów leków cytostatycznych (cyklofosfamid) na ścianę pęcherza moczowego i indukowanie wtórnego powstawania włókniakomięsaków pęcherza moczowego. Przed każdym kolejnym podaniem leków potencjalnie nefrotoksycznych należy skontrolować czynność nerek poprzez zbadanie stężenia mocznika i kreatyniny w surowicy oraz ewentualnie badanie moczu. W wątpliwych przypadkach można wykonać próby czynnościowe (klirens kreatyniny, inuliny itp.). W przypadku stosowania cyklofosfamidu można zaobserwować krwawienie z pęcherza moczowego. Jest ono najczęściej wynikiem miejscowego działania drażniącego na pęcherz moczowy, prowadzącego do krwotocznego, aseptycznego jego zapalenia. Lekiem z wyboru, po wykluczeniu niewydolności nerek, jest podawanie furosemidu w dawce 2 mg/kg 2 razy dziennie. Z reguły 48-godzinna terapia przynosi efekt. Stosowanie antybiotyków w takich przypadkach jest wskazane jedynie przy bakteriurii lub przy krwiomoczu utrzymującym się powyżej 48 godzin.
Doksorubicyna, poza działaniem nefrotoksycznym, wykazuje także działanie kardiotoksyczne, polegające na uszkadzaniu kardiomiocytów, prowadzące do kardiomiopatii. Uważa się, że całkowita dawka doksorubicyny, jaką zwierzę może otrzymać w ciągu całej terapii, nie powinna przekraczać 240 mg/m2. Przy założeniu standardowej dawki 30 mg/m2 oznacza to maksymalnie 8 podań preparatu. Obserwowano, że powolne podawanie doksorubicyny (w powolnym wlewie kroplowym) zmniejsza ryzyko kardiomiopatii w porównaniu z podawaniem tego leku w bolusie. Lek ten u pacjentów wysokiego ryzyka (dobermany, boksery) może być zastąpiony droższą epirubicyną (wykazuje mniejsze działanie kardiotoksyczne). Ponadto przed każdym podaniem leków kardiotoksycznych pacjent powinien mieć wykonane badanie kardiologiczne.
W przypadku stosowania leków przeznaczonych do podawania domięśniowego lub podskórnego (asparaginaza, arabinozyd cytozyny) należy pamiętać o możliwości wywołania wstrząsu anafilaktycznego po przypadkowym dostaniu się preparatu do naczynia krwionośnego (asparaginaza). Istotne jest w takim przypadku zaaspirowanie materiału do strzykawki po wbiciu igły w mięśnie. W przypadku pojawienia się krwi należy zmienić miejsce wkłucia. Dodatkowo warto zrobić próbę alergiczną, podając wcześniej niewielką ilość (0,3 ml) leku (asparaginazy), będącą częścią wyliczonej dawki całkowitej, i następnie obserwować zwierzę przez kilkanaście minut, czy nie występuje reakcja nadwrażliwości typu wczesnego. Po podaniu pozostałej części dawki nadal powinno się zwierzę obserwować przez kilkanaście minut.
Umiejętne stosowanie leków cytostatycznych, przewidywanie możliwych efektów ubocznych oraz proste zabiegi profilaktyczne mogą w dużej mierze uchronić pacjenta przed występowaniem niepożądanych reakcji lub przynajmniej złagodzić ich skutki. Przyniesie to poprawę stanu zdrowia pacjenta, ulgę w cierpieniu, zadowolenie jego właściciela oraz satysfakcję dla lekarza weterynarii – chemioterapeuty.
