Choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych u psów i kotów w ocenie ultrasonograficznej

Niedrożność dróg żółciowych

Niedrożność pęcherzyka i układu żółciowego najczęściej spowodowana jest zapaleniem trzustki (szczególnie u kotów zapalenie trzustki, pęcherzyka i dróg żółciowych oraz jelit – tzw. triaditis) lub dwunastnicy (zwłaszcza zmiany w obrębie jej brodawki), a także uciskiem powiększonych węzłów chłonnych, ropni bądź guzów albo przyczynami wątrobowymi, takimi jak nowotwór miąższu lub samych dróg żółciowych.

Ryc. 8. Zastój żółci w wątrobie psa. Poszerzone przewody wewnątrzpłatowe, różnicowanie za pomocą doplera.

Przy niedrożności nisko zlokalizowanej, w obrębie przewodu żółciowego wspólnego, początkowo następuje poszerzenie dróg jedynie w tej okolicy, czyli przewodu żółciowego wspólnego i pęcherzyka żółciowego. Ich światło jest w obrazie USG szerokie, światło przewodu i szyjki pęcherzyka – kręte. Dopiero po mniej więcej 48 godzinach dochodzi do stopniowego poszerzania przewodów pęcherzykowo-wątrobowych, a po 6-7 dniach – wewnątrzpłatowych. Przewody żółciowe wewnątrzpłatowe, prawidłowo nieuchwytne w obrazie ultrasonograficznym, uwidaczniają się wówczas w postaci aechogennych, szczelinowatych, tubularnych struktur leżących wzdłuż odgałęzień żyły wrotnej. Mają hiperechogenną ścianę i aechogenne wnętrze, o miejscami nieregularnym świetle, z widocznymi rozgałęzieniami. Badanie doplerowskie ułatwia odróżnienie ich od naczyń wątrobowych (ryc. 8).

Nawet po usunięciu mechanicznej przeszkody z dróg żółciowych obraz nadmiernego ich wypełnienia może się utrzymywać. W celu oceny drożności układu u psów można wykonać test z cholecystokininą – po jej dożylnym podaniu przy zachowanej drożności objętość pęcherzyka mierzona za pomocą USG powinna zmniejszyć się o ponad 40%, a u psów z niedrożnością jedynie poniżej 20%.

Procesy rozrostowe

Nowotwory układu żółciowego występują u psów i kotów dość rzadko. Należą tu gruczolak (cystoadenoma) i gruczolakorak (adenocarcinoma), które wyrastają zazwyczaj z przewodów żółciowych wewnątrzpłatowych, stąd trudność w odróżnieniu ich od nowotworów miąższu wątroby. Bardzo rzadko w samym pęcherzyku żółciowym także może występować nowotwór złośliwy – rakowiak (carcinoid), należący do guzów neuroendokrynowych. W obrazie uwidacznia się on jako wewnętrzna masa hiperechogenna, powodująca istotne krwawienie do przewodu pokarmowego i mogąca doprowadzić do znacznej niedokrwistości.

Dużo częściej w świetle pęcherzyka występują opisane już łagodne polipy zapalne, towarzyszące zapaleniu przewlekłemu (ryc. 4). Nie można jednak w pełni odróżnić charakteru zmiany na podstawie jej budowy. Zmiany mniejsze, liczne, bez towarzyszących ostrych objawów, bardziej sugerują łagodne zmiany polipowe, ewentualnie inne przerostowe, natomiast zmiany duże, pojedyncze, niekiedy z widocznym przepływem naczyniowym, sugerują zmiany bardziej aktywne, złośliwe. Wobec dużej różnorodności możliwej zawartości pęcherzyka ważna diagnostycznie jest próba zróżnicowania obserwowanych w świetle polipów od konglomeratów zagęszczeń, złogów mineralnych od zwłóknień ściany, ewentualnego gazu oraz od osadu śluzowego. Pomocna jest tu zmiana pozycji zwierzęcia, wykazująca ruchomość osadu, pozwalająca ocenić elastyczność konglomeratów zagęszczeń oraz niezmienność umiejscowienia litych tworów tkankowych. Dodatkowych informacji może dostarczyć wspomniana już ocena przepływu naczyniowego w obrębie zmian.

Oprócz badania ultrasonograficznego, oceny układu żółciowego można dokonać za pomocą badania scyntygraficznego. Metoda ta dostarcza informacji o budowie anatomicznej układu żółciowego, jego czynności w zakresie wydzielania żółci i jej docieraniu do wszystkich elementów, także do jelit, oraz o ewentualnej perforacji. Jest to jednak badanie mało dostępne w weterynarii, wymaga znieczulenia ogólnego zwierzęcia, podawania środków znakowanych radioizotopami, emitujących promieniowanie gamma, oraz specjalnego sprzętu. Badanie ultrasonograficzne jest zatem badaniem znacznie łatwiejszym do wykonania, nieporównanie bardziej dostępnym i bezpiecznym, a przynoszącym dużą ilość istotnych informacji, nawet przy mniejszym doświadczeniu badającego.