Analizując potencjalne źródła narażenia psów na trucizny, warto zwrócić uwagę na zawartość domowych lub przydomowych śmietników oraz ogrodowych kompostowników. Zwierzęta zwabione zapachem i smakiem rozkładającej się materii organicznej oraz zachęcone łatwym dostępem, chętnie podkradają resztki jedzenia ze śmietników. Psująca się żywność, w której pojawiają się toksyny bakteryjne i grzybicze oraz niebezpieczne składniki produktów spożywczych, może stanowić poważne niebezpieczeństwo dla zwierząt towarzyszących (ryc. 1).

Zjedzenie zepsutej żywności, padliny lub resztek z kompostu wiąże się z ryzykiem enterotoksemii wywołanej obecnością bakterii (m.in. E. coli, Staphylococcus, Streptococcus, Clostridium czy Salmonella). Mało swoisty charakter objawów klinicznych, wynikający z działania toksyn bakteryjnych, skutkuje określaniem tego rodzaju zatruć mianem „zatruć pokarmowych”. Śmietniki to jednak również źródło wielu innych trucizn o odmiennym, specyficznym działaniu na organizm. Objawy swoiste, charakterystyczne dla poszczególnych trucizn, które mogą być obecne w śmietnikach, pojawiają się nierzadko dopiero w kolejnych fazach choroby, co znacząco utrudnia rozpoznanie i leczenie.

W pierwszej części artykułu przedstawiono zatrucia powodowane przez toksyny grzybicze (penitrem A, rokefortyna) i egzotoksyny bakteryjne (toksyna botulinowa), w następnej części natomiast omówione zostaną konsekwencje narażenia zwierząt na alkohol etylowy oraz sól kuchenną.

Penitrem A i rokefortyna

Drgawkotwórcze mikotoksyny penitrem A (PA) i rokefortyna (RQ) są syntetyzowane przez niektóre pleśnie (Penicillium spp., głównie P. crustosum i P. roqueforti) (3). Ich źródłem jest pleśniejąca żywność, przede wszystkim zboża i ich przetwory, np. chleb, oraz różnego typu orzechy (włoskie, migdały, ziemne), prawdopodobnie również spleśniałe produkty mleczne (24). Przyczyną zatrucia psów rokefortyną może być też ser dojrzewający z niebieską pleśnią (3). Toksyna ta szybko wchłania się z przewodu pokarmowego. Jej działanie neurotoksyczne pojawia się w krótkim czasie od narażenia.

Mechanizm działania rokefortyny nie został dokładnie poznany, natomiast penitrem A działa w sposób bardzo zbliżony do strychniny. Toksyna znacząco stymuluje układ nerwowy przez zwiększenie wydzielania kwasu glutaminowego i kwasu asparaginowego oraz zaburza działanie neurotransmiterów hamujących, takich jak kwas gamma-aminomasłowy (GABA) i glicyna. Przypuszcza się, że uwrażliwia również komórki postsynaptyczne na działanie acetylocholiny, co ułatwia przepływ impulsów w płytkach motorycznych. Prawdopodobnie doprowadza też do niedotlenienia OUN na skutek zwężenia naczyń mózgowych (4, 19, 21, 29).