06/11/2018
Tabela II. Porównanie właściwości najczęściej stosowanych wziewnych środków znieczulających u psów i kotów
Zastawka nadciśnieniowa (tzw. pop-off) umożliwia zmniejszenie nadmiernego ciśnienia w układzie oddechowym. Za jej pomocą z układu usuwany jest nadmiar gazów anestetycznych ponad zapotrzebowanie minutowe.
Pojemnik z pochłaniaczem dwutlenku węgla ma kształt przezroczystego walca, w którym umieszczony jest suchy, sypki granulat wodorowęglanu wapnia, sodu lub potasu, usuwający dwutlenek węgla z wydychanego powietrza. Podczas pracy aparatu substancja pochłaniająca uwalnia ciepło oraz zmienia barwę (na przykład z białej na fioletową, gdy barwnikiem jest fiolet etylu. Kolor ten powraca do białego, jeśli aparat nie jest używany. Substancję pochłaniającą należy wymieniać, gdy granulat jest wysuszony, zlepiający się w bryły lub po skończonej pracy ma cały czas kolor fioletowy. Wówczas nie spełnia swojej funkcji i zwierzę wdycha zwrotnie powietrze z dwutlenkiem węgla. Ponadto przeterminowany pochłaniacz może uwalniać toksyny, takie jak formaldehyd, metanol lub tlenek węgla.
Zastawki wdechowa i wydechowa w układach z oddechem zwrotnym zapobiegają mieszaniu się powietrza wdychanego z wydychanym podczas znieczulenia. Przy każdym wdechu otwiera się zastawka wdechowa, a przy wydechu – wydechowa. Podczas znieczulenia należy zwrócić uwagę, czy otwierają się one całkowicie.
Anestetyki mają płynną postać, która w parowniku przekształcana jest w gaz. Jak już wspomniano, parownik stanowi oddzielną część aparatu do znieczulenia, którą należy nabyć niezależnie. Jest to podyktowane tym, że parowniki są przypisane do konkretnych anestetyków, jakie będą używane. Dlatego już na etapie kupna sprzętu należy zdecydować, którego środka będziemy używać. Poszczególne właściwości (2, 15) i zastosowania anestetyków zawarto w tab. II. Po przekręceniu pokrętła parownika na odpowiednią objętość do płuc zwierzęcia dostarczany jest anestetyk. Zakres podawanych objętości jest zmienny i zależy od wielu czynników występujących podczas znieczulenia, takich jak rodzaj leków użytych w premedykacji i indukcji, jednoczesne stosowanie środków przeciwbólowych o działaniu ogólnym lub miejscowym, wiek zwierzęcia, obecność dodatkowych chorób (np. nadczynność albo niedoczynność tarczycy), hipotermia bądź hipertermia, ciąża lub reakcje osobnicze (5, 9). Dlatego podawane objętości są podczas znieczulenia dostosowywane na bieżąco, w zakresie od 0,5 do 2,5 vol% (2, 10, 11).
Tabela III. Porównanie parowników w zależności od umieszczenia w aparacie
Są dwa rodzaje parowników – „poza układem” i „w układzie” aparatu anestetycznego. Porównanie obu typów zawarto w tab. III (12). Anestetyki sprzedawane w butelkach przy przelewaniu do parownika ulatniają się. Przy zakupie parownika warto zapytać o adapter nakładany na butelkę i mocowany do parownika, aby przy każdorazowym jego napełnianiu nie dochodziło do wyciekania anestetyku i skażenia pomieszczenia oraz osoby napełniającej parownik. Zarówno część bliższa, jak i dalsza adaptera pasują jedynie do zakupionego parownika. Ponadto parowniki muszą być kalibrowane przez uprawnione osoby co mniej więcej cztery lata. Warto zapytać o koszt kalibracji i czas potrzebny do jej wykonania, gdyż wiąże się to z oddaniem sprzętu i przestojem w pracy maszyny.
Układ odprowadzający gazy anestetyczne może być czynny lub bierny. Układ aktywny ma postać puszki z wentylatorem, który podczas pracy aparatu wypycha aktywnie zużyte gazy anestetyczne do rur wyprowadzających poza pomieszczenie (1). Układ pasywny stanowią filtry, które należy wymieniać. Częstotliwość wymiany zależy od sumarycznej masy znieczulanych zwierząt i czasu trwania zabiegów.
Ryc. 3. Schemat układu obiegu oddechowego z oddechem bezzwrotnym (bez parownika).
Niezależnie od rodzaju aparatu (jeżdżący lub na stałe przymocowany do ściany) powinien on mieć swoje stałe miejsce, najlepiej jak najbliżej stołu operacyjnego, w okolicy głowy operowanego zwierzęcia.
Układy oddechowe mają za zadanie dostarczenie do płuc znieczulanych zwierząt mieszaniny tlenu i anestetyku oraz usunięcie dwutlenku węgla. Na system ten składa się zestaw rur łączących aparat z rurką intubacyjną lub maską oddechową zwierzęcia oraz worek oddechowy. Pozostałe składowe zostały opisane wcześniej. W literaturze wyróżnia się kilka podziałów układów oddechowych w zależności od miejsca pobierania i eliminacji gazów (otwarte, półotwarte, zamknięte, półzamknięte), możliwości oddechu zwrotnego oraz wykorzystania pochłaniacza. Ponadto na rynku oferowane są różne modyfikacje samych układów rurek. Na potrzeby niniejszego artykułu zostanie omówiony jeden wybrany podział układów oddechowych z ogólnymi zasadami pracy, przydatny z praktycznego punktu widzenia. Układy oddechowe można podzielić na te, które potrzebują obecności pochłaniacza, oraz takie, gdzie jest on pomijany, mimo że nadal stanowi składową aparatu do narkozy (14).
Układy oddechowe pracujące bez udziału pochłaniacza wykorzystuje się do znieczuleń psów i kotów o masie poniżej 10 kg. Zwierzę, wykonując wdech, pobiera mieszaninę gazów rurką wyprowadzoną z parownika do pacjenta. Podczas wydechu gazy przemieszczają się rurą aż do worka oddechowego na jej końcu. Podczas pauzy wydechowej mieszanina jest cały czas wypychana przez ciągły przepływ świeżego gazu do worka i zastawki nadciśnieniowej. Przepływ gazów jest liniowy, a worek oddechowy o jednej pojemności (0,5 l) jest przymocowany do układu na stałe (ryc. 3). W tym układzie zastawka jest tylko jedna (nadciśnieniowa, tzw. APL – adjustable pressure limiting valve), a usuwanie dwutlenku węgla z organizmu uzależnione jest od odpowiedniego ustawienia dopływu świeżego gazu na przepływomierzu. Wartości te są różnie podawane, ale dopływ powinien przekraczać dwukrotnie objętość minutową i wynosić około 0,2-0,3 l/kg/min. Niezależnie od tego, czy zakupimy zestaw oddechowy zawierający układ Baina, Magilla, Lacka, Maplesona (rurka T) czy inny, zasada działania będzie podobna (4).
Ryc. 4. Układ oddechowy typu F.
Układy oddechowe pracujące z pochłaniaczem dwutlenku węgla używane są do znieczulania zwierząt o masie powyżej 10 kg. W fazie wdechu otwierana jest zastawka wdechowa i mieszanina anestetyku oraz tlenu jest pobierana przez pacjenta. Następnie gazy wydychane z płuc powodują otwarcie zastawki wydechowej i przechodzą przez pochłaniacz, gdzie po usunięciu z nich dwutlenku węgla mogą być ponownie wdychane. Stosowany w tym układzie przepływ dostarczanej mieszaniny anestetyku i tlenu musi pokryć przybliżone zapotrzebowanie znieczulanych zwierząt na tlen (2-7 ml/kg/godz.) (4). Przepływ na przepływomierzu można obliczyć, przyjmując średnią bezpieczną wartość 0,01-0,02 l/kg/min. W tym układzie przepływ gazów jest okrężny, prowadzony za pomocą karbowanych rur (doprowadzającej i odprowadzającej). Mogą być one osobno (układ typu Y) lub jedna w drugiej (układ typu F) (ryc. 4). Kupując aparat do znieczulenia wziewnego, warto zapytać, czy układy oddechowe, zwłaszcza te dla zwierząt poniżej 10 kg, są dodatkowo płatne, czy też sprzedawane w komplecie. Pracując z psami, których rozpiętość masy i wielkości jest ogromna, należy zaopatrzyć się w oba układy i stosować je wymiennie. Przykładowo, jeżeli dysponujemy tylko systemem rur układu oddechowego z pochłaniaczem, kot o masie ciała 1,5 kg podłączony do takiego obiegu oddechowego nie będzie w stanie podczas wydychania powietrza wytworzyć odpowiedniego przepływu i ciśnienia, żeby otworzyć zastawkę wydechową. Nie będzie widoczny ruch worka oddechowego, a wydychany dwutlenek węgla nie będzie neutralizowany przez pochłaniacz. Kot będzie truł się własnym wydychanym dwutlenkiem węgla.
