Postępowanie w przewlekłej biegunce jest procesem, który obejmuje działanie diagnostyczne w połączeniu z terapią dietą i leczeniem farmakologicznym. W niektórych przypadkach leczenie przeciwzapalne i(lub) immunosupresyjne jest niezbędne do osiągnięcia poprawy klinicznej. W większości przypadków nie ma jednak potrzeby stosowania leków przeciwzapalnych, by skutecznie leczyć przewlekłą biegunkę u psów. W związku z tym podawanie środków przeciwzapalnych, zwłaszcza glikokortykosteroidów, powinno być ostrożne i oparte na dobrze udokumentowanej diagnostyce. W niniejszym artykule zaprezentujemy przegląd chorób zapalnych przewodu pokarmowego u psów, które mogą wymagać użycia glikokortykosteroidów, oraz omówimy zasady i sposoby stosowania tych leków.

Choroby zapalne przewodu pokarmowego

W normalnych warunkach tolerancja na endogenne czynniki, takie jak zmiany składu flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, jest utrzymywana w dużej mierze przez układ odpornościowy jelit. W pewnych warunkach tolerancja ta jest tracona i rozwija się przewlekłe zapalenie jelit (1). Wiadomo, że ograniczone zapalenie jest korzystne dla zwalczania czynnika szkodliwego, ale nadmierne lub uporczywe zapalenie prowadzi do niszczenia tkanek i rozwoju oraz nasilenia choroby. Alergie, w tym astma, zaburzenia autoimmunologiczne i posocznica są częstymi przyczynami chorób i śmierci (2). Wśród nich różne formy zapalenia jelit są również spotykane u psów.

Biegunka jest głównym objawem klinicznym większości chorób jelit u psów. Z punktu widzenia klinicznego można wymienić trzy najważniejsze przyczyny biegunki u tego gatunku – dietetyczne (nietolerancja, alergia itp.), mikrobiologiczne (wirusowe, bakteryjne albo pasożytnicze) oraz występujące na tle zapalenia. Wszystkie wymienione komponenty są praktycznie obecne w każdym przypadku biegunki, ale ich nasilenie i udział w objawach klinicznych są różne. Oznacza to, że stwierdzenie zakażenia bakteryjnego nie wyklucza tła zapalnego lub dietetycznego i odwrotnie. W związku z tym pierwsze działanie, które należy podjąć w przypadkach przewlekłej biegunki, powinno obejmować modyfikację diety. Wynika to z tego, że ponad połowa przypadków pierwotnych biegunek przewlekłych u psów jest zależna od diety (3). Jeśli po zmianie diety nie nastąpi poprawa kliniczna, następnym krokiem jest leczenie przeciwbakteryjne, które powinno być oparte na badaniach kału mających na celu ujawnienie ewentualnego zakażenia (na przykład salmonellozy) albo dysbiozy (np. przerost bakterii beztlenowych). Ustąpienie biegunki po podaniu środków przeciwbakteryjnych może także wskazywać na to, że pacjent cierpi na biegunkę reagującą na antybiotyki (ang. Antibiotic Responsive Diarrhea – ARD). Stwierdzenie wzrostu bakterii w posiewie kału nie zawsze jest rozstrzygające, ponieważ bakterie potencjalnie patogenne, takie jak E. coli, Clostridium spp. czy Campylobacter spp., są stwierdzane także w kale zwierząt zdrowych. Niektóre przypadki przewlekłej biegunki mogą reagować na empiryczne leczenie przeciwpasożytnicze (na przykład przeciw Giardia intestinalis lub tęgoryjcom), przykładowo fenbendazol 50 mg/kg przez 3-5 dni (4). Jeśli podejrzewa się, że pies choruje na biegunkę reagującą na antybiotyki (ARD), zaleca się stosowanie tylozyny, metronidazolu lub oksytetracykliny. Jeśli dieta oraz leczenie przeciwbakteryjne nie poprawią stanu klinicznego, należy wziąć pod uwagę rozpoznanie choroby zapalnej jelit (ang. Inflammatory Bowel Disease – IBD).