07/04/2021
Ryc. 3. Zapalenie żołędzi prącia.
Psy hodowlane często poddawane są badaniom w kierunku chorób zakaźnych przenoszonych drogą płciową. Wskazaniami do podjęcia takiej diagnostyki w odniesieniu do mykoplazm są wielokrotne tzw. puste krycia, obecność plemników z wadami morfologicznymi oraz spadek koncentracji i ruchliwości plemników w nasieniu (2). Często wykonywane są również badania kontrolne przed kryciem lub po nim w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się zarazków między hodowlami.
Ze względu na brak ściany komórkowej bakterie te praktycznie nie barwią się metodą Grama. Ponadto ich małe rozmiary nie pozwalają na uwidocznienie ich za pomocą mikroskopu świetlnego (17). Również komórki nacieku zapalnego nie występują u wszystkich psów o dodatnich wynikach badań w kierunku Mycoplasma sp. (10), dlatego badanie cytologiczne nie ma wartości diagnostycznych w przypadku mykoplazmozy.
Hodowla bakterii z rodzaju Mycoplasma jest długotrwała (2-4 tygodnie) i może sprawiać pewne trudności ze względu na wysokie wymagania drobnoustroju. Hodowla mykoplazm jest praktykowana jedynie w specjalistycznych laboratoriach (9).
W przeszłości identyfikacja M. canis opierała się na metodach serologicznych. Jednakże ze względu na ryzyko występowania reakcji krzyżowych, a co za tym idzie fałszywie dodatnich wyników metoda ta nie jest stosowana w komercyjnych laboratoriach diagnostycznych (3).
Jest to obecnie metoda powszechnie wykorzystywana w laboratoriach komercyjnych. Pozwala ona na szybkie wykrycie kwasu nukleinowego zarazka, charakteryzuje się również wysoką czułością i swoistością (17).
Należy jednak pamiętać, że problemy z płodnością mogą być spowodowane wieloma innymi czynnikami zarówno zakaźnymi, jak i niezakaźnymi. Każdy przypadek wymaga indywidualnego rozpatrzenia wyników otrzymanych z laboratorium, a o dalszym postępowaniu powinna decydować korelacja wyników ze stanem klinicznym oraz jakością nasienia psa.
Leczenie w przypadku dodatniego wyniku PCR w kierunku Mycoplasma sp. zalecane jest tylko w przypadku występowania zwiększonej liczby plemników nieprawidłowo zbudowanych (15) bądź innych odchyleń od normy stwierdzonych podczas badania klinicznego. Leczenie opiera się na antybiotykoterapii, ze względu jednak na brak ściany komórkowej bakterie te są oporne na działanie antybiotyków β-laktamowych. Niektóre gatunki są również oporne na makrolidy, sulfonamidy z trimetoprimem oraz ryfampicynę (17). Do zalecanych antybiotyków należy doksycyklina, należy jednak pamiętać, że chemioterapeutyk ten nie ma działania bakteriobójczego, dlatego powinien być on stosowany przez dłuższy czas (5). Badania prowadzone na kotach chorujących na mykoplazmozę wykazały, że 25% procent kotów po 14 dniach leczenia wciąż było zakażonych bakteriami z rodzaju Mycoplasma sp. (17). W związku z powyższym zalecany czas leczenia mykoplazmozy wynosi minimum cztery tygodnie (19).
W przypadku zakażenia o małym nasileniu, któremu nie towarzyszą zmiany w jakości nasienia, alternatywną formą terapii może być codzienna irygacja błony śluzowej napletka 2,5% roztworem marbofloksacyny (20). Brak jest jednak dostępnych danych literaturowych potwierdzających skuteczność tej metody leczenia mykoplazmozy.
Po zakończonej terapii zaleca się ośmiotygodniową przerwę w aktywności płciowej reproduktora ze względu na konieczność regeneracji po przebytym zakażeniu oraz odzyskania prawidłowej jakości nasienia podczas procesu spermatogenezy. Sugeruje się również podawanie witaminy E (500 mg na psa) przez 10 tygodni, co ma na celu wspomaganie odnowy nabłonka kanalików nasiennych jąder (15).
Ze względu na brak jednoznacznych badań sugerujących wpływ drobnoustrojów z rodzaju Mycoplasma sp. na płodność psów i suk oraz brak opracowanych schematów postępowania ze zwierzęciem o dodatnich wynikach badań zapobieganie rozprzestrzenianiu się patogenu wydaje się ważniejszym aspektem niż samo leczenie. Zidentyfikowane u niektórych gatunków mykoplazm mechanizmy chroniące bakterię przed odpowiedzią immunologiczną gospodarza, takie jak zmienność antygenowa zewnętrznych białek powierzchniowych, utrudniają opracowanie skutecznej szczepionki przeciwko temu czynnikowi chorobotwórczemu (17).
Hodowcy oraz właściciele reproduktorów powinni zwracać uwagę na warunki zoohigieniczne oraz dbać o odpowiedni poziom odporności swoich zwierząt. Niezwykle istotne jest również dopuszczanie do tzw. krycia naturalnego jedynie osobników przebadanych w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową. Sugeruje się też, aby przed wprowadzeniem nowego zwierzęcia do stada było ono poddane kwarantannie oraz badaniom diagnostycznym w kierunku nie tylko Mycoplasma sp., lecz także innych chorób zakaźnych, w tym tych przenoszonych drogą płciową.
