U królików stosunkowo często rozpoznajemy choroby związane z układem moczowym. Mogą one dotyczyć zarówno nerek (na przykład kamienie w miedniczkach, przewlekła lub ostra niewydolność nerek, nowotwory), moczowodów (na przykład kamienie schodzące z nerek), jak i dolnych dróg moczowych [na przykład kamienie w pęcherzu moczowym albo cewce moczowej, nadmierna ilość piasku w pęcherzu moczowym („mulisty mocz”, „sludgy urine”), nowotwory lub przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego].

Wygląd króliczego moczu

Mocz królika fizjologicznie jest mętny. Zawiera luźno zawieszony osad składający się głównie z węglanów wapnia, choć możemy w nim znaleźć również fosforany amonowo-magnezowe oraz szczawiany wapnia (33). Mocz fizjologiczny może więc cieniować na zdjęciu RTG (28). Małe ilości piasku są zjawiskiem normalnym, często widocznym na zdjęciach rentgenowskich, zwłaszcza u starszych zwierząt (33). Wyjątek stanowią osobniki młode (rosnące) oraz samice w ciąży lub karmiące, u których mocz jest przejrzysty. W stanach chorobowych przejrzysty mocz może być objawem choroby nerek, kwasicy bądź głodówki albo skutkiem diety zbyt ubogiej w wapń (28). Czasem trudno jest odróżnić mocz, który zawiera normalną, fizjologiczną ilość węglanu wapnia, od zawierającego zbyt duże jego ilości.

Metabolizm wapnia i fosforu

W porównaniu z innymi zwierzętami króliki mają wysokie stężenie wapnia całkowitego we krwi. Jest ono zróżnicowane – od 1,49 do 3,7 mmol/l (8). Natomiast stężenie wapnia zjonizowanego jest bardziej stałe i zbliżone do tego, jakie obserwujemy u innych ssaków (1,67-1,76 mmol/l) (2, 29). Dlatego ważne jest, aby doprecyzować, o jakim wapniu mówimy, gdy omawiamy jego stężenie u królików.

To wysokie stężenie wapnia całkowitego jest wynikiem bardzo łatwej absorpcji tego pierwiastka przez króliki (niezależnej od witaminy D), przebiegającej na zasadzie dyfuzji biernej zgodnie z różnicą stężeń (18). Duża zawartość wapnia w pożywieniu przekłada się bezpośrednio na jego wysoką absorpcję z jelit. Przy bardzo dużej zawartości wapnia w pożywieniu jego wchłanianie jelitowe nie ulega zmniejszeniu (tak jak u innych ssaków), zwiększa się natomiast jego wydalanie z moczem (32). Nerki mogą zatrzymywać go w organizmie (przy hipokalcemii) bądź wydalać w dużych ilościach (przy hiperkalcemii) (28). Przedłużająca się hiperkalcemia prowadzi do odkładania się wapnia w tkankach miękkich, tworzenia się kamieni w drogach moczowych oraz uszkodzenia nerek (13).

Optymalna zawartość wapnia w diecie królika to 0,5-1% (23). Stosunek ilości wapnia do fosforu w diecie powinien wynosić 1-2 : 1 (15), gdyż metabolizm tych pierwiastków jest powiązany. Fosfor wchłaniany jest z jelita cienkiego poprzez transport czy...