Definicja jaskry zmienia się dość szybko w miarę coraz lepszego poznawania patologicznego mechanizmu uszkodzenia siatkówki oraz nerwu wzrokowego. Ogólnie jednak chorobę tę można scharakteryzować jako podwyższenie ciśnienia śródgałkowego (ang. intraocular pressure, IOP), które uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie oka. Wartość IOP jest wynikiem równowagi pomiędzy produkcją a odprowadzaniem cieczy wodnistej. W praktyce klinicznej jaskra jest skutkiem zmniejszonego przesączania się cieczy wodnistej, natomiast nie stwierdza się przypadków podwyższenia IOP na skutek jej zwiększonej produkcji (1, 2).

Produkcja oraz odprowadzanie cieczy wodnistej

Ciecz wodnista jest przezroczystym płynem produkowanym w wyrostkach rzęskowych na drodze filtracji, dyfuzji oraz aktywnego transportu składników ze strumienia krwi krążącego w wyrostkach. Ten nowo utworzony płyn przepływa następnie do komory tylnej gałki ocznej i przez źrenicę do komory przedniej. Krąży w komorze przedniej, zaspokajając potrzeby metaboliczne nieunaczynionej tęczówki oraz rogówki, po czym wydostaje się z komory przez kąt tęczówkowo-rogówkowy (pomiędzy rogówką i tęczówką), którego konstrukcja opiera się na więzadłach grzebieniastych. Jest filtrowany przez błonę naczyniową i siateczkę rogówkowo-twardówkową, aż w końcu opuszcza gałkę oczną i przedostaje się do krążenia ogólnego żylnego.

Ciecz wodnista może również wydostawać się z oka drogą niekonwencjonalną, czyli podlegać dyfuzji przez tęczówkę i ciało rzęskowe (lub ciało szkliste) do przestrzeni nadnaczyniówkowej. Z niej płyn przedostaje się do krążenia żylnego. Udział tej drogi przesączania w całkowitym odprowadzaniu cieczy wodnistej różni się pomiędzy gatunkami i wynosi 15% u psów, 33% u koni i jedynie 3% u ludzi. Wyjaśnia to, dlaczego jaskra jest rzadko rozpoznawana u koni, u których ten istotny i niekonwencjonalny szlak przesączania stanowi „zawór bezpieczeństwa” w przypadku wystąpienia niedrożności w obrębie drogi konwencjonalnej (tęczówkowo-rogówkowej) (1-3).

Klasyfikacja jaskry

Jaskrę można klasyfikować na dwa sposoby (4, 5):

1. Uwzględniając przyczynę, wyróżnia się jaskrę pierwotną, w której przebiegu problemy z odprowadzaniem cieczy wodnistej są związane z genetycznymi nieprawidłowościami w obrębie konwencjonalnego szlaku przesączania, lub wtórną, w której inna choroba gałki ocznej (na przykład zwichnięcie soczewki, zapalenie błony naczyniowej) zmniejsza odpływ (ryc. 1).

2. Alternatywnie jaskra jest klasyfikowana w zależności od stanu kąta drenażu. U pacjenta może występować jaskra z zamkniętym kątem przesączania i zmniejszeniem odprowadzania cieczy wodnistej na skutek zwężenia lub zamknięcia kąta tęczówkowo-rogów...