W praktyce weterynaryjnej najwięcej uwagi poświęca się chorobom o ciężkim przebiegu lub takim, które ze względu na występujące objawy wymagają interwencji lekarza weterynarii. Niekiedy świadomości lekarza praktyka umyka istnienie chorób, które tylko w określonych okolicznościach przyjmują przebieg zmuszający właścicieli zwierząt do wizyty w gabinecie weterynaryjnym. Jedną z takich chorób jest ospa kotów – zakaźna, zaraźliwa choroba wirusowa, zazwyczaj związana ze zmianami skórnymi, rzadziej dotycząca układu oddechowego i innych narządów. W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby przypadków ospy kotów w Europie, głównie w Wielkiej Brytanii i we Włoszech (4, 7).

Po raz pierwszy ospa kotów została opisana w Wielkiej Brytanii w 1978 r. Jest chorobą o zwykle łagodnym przebiegu. Występuje na terenie Europy Północnej i Zachodniej oraz Azji, można zatem spodziewać się jej również w Polsce.

Ospa kotów wywoływana jest przez wirusy należące do rodzaju Orthopoxvirus, rodziny Poxviridae. Rodzaj Orthopoxvirus obejmuje m.in. wirusy ospy prawdziwej (variola virus, VARV), krowianki (vaccinia virus, VACV), ektromelii – ospy myszy (ectromelia virus, ECTV), ospy bydła (cowpox virus, CPXV) czy ospy małp (monkeypox virus, MPXV). Wirusy z tej grupy mają labilny genom, przez co wykazują wysokie zdolności do rekombinacji i adaptacji do nowych gospodarzy. Jedynym obecnie znanym ortopokswirusem krążącym w środowisku jest CPXV. Dotychczas zidentyfikowano co najmniej pięć linii rozwojowych tego wirusa spełniających wymogi uznania ich za odrębny gatunek. Ospa kotów prawdopodobnie może być wywoływana przez każdy z nich (5).

CPXV charakteryzuje tropizm do naskórka oraz błon śluzowych. Jest oporny na niekorzystne warunki środowiskowe, wykazuje wrażliwość na działanie temperatur wyższych niż 56-60°C, promieniowanie UV i wodne roztwory alkoholu. W strupach może przetrwać i zachować właściwości chorobotwórcze przez wiele miesięcy (9).

Wektorem i rezerwuarem wirusa wywołującego ospę kotów są dziko żyjące gryzonie, które są bezobjawowymi nosicielami zarazka. Najczęściej chorują koty wolno żyjące i wiejskie „łowne”, polujące na gryzonie, bez względu na wiek czy płeć, oraz dzikie koty żyjące w ogrodach zoologicznych, zwłaszcza gepardy. Koty zazwyczaj zakażają się od wolno żyjących gryzoni, takich jak myszy, nornice, szczury. W związku z tym kocia ospa jest chorobą sezonową, ponieważ najwięcej gryzoni w okolicach gospodarstw domowych pojawia się późnym latem i jesienią. Najczęściej koty zakażają się podczas walk poprzez zadrapania i skaleczenia spowodowane przez gryzonia (2).