Prawidłowa funkcja układu nerwowego zależy od ściśle regulowanych warunków środowiska wewnętrznego organizmu. Z kolei homeostaza ustroju jest koordynowana przez system nerwowy, sterujący układem neurohormonalnym, autonomicznym i somatycznym. Zaburzenia zmieniające homeostazę często mają znaczny wpływ na układ nerwowy.

Encefalopatie metaboliczne to wieloogniskowe upośledzenia czynności mózgu, spowodowane przez wiele różnych czynników patologicznych, takich jak zaburzenia elektrolitowe, hormonalne i niewydolności narządowe (tab. I). Zakłócają one przemiany energetyczne ośrodkowego układu nerwowego, destabilizują pobudliwość błon neuronalnych, powodują niedotlenienie tkanki nerwowej, wpływają na powstawanie endogennych toksyn i zmieniają osmolarność przestrzeni płynowych mózgowia (6, 11).

Encefalopatia wątrobowa

Jest to złożone zaburzenie metaboliczne, związane z zaawansowanymi chorobami wątroby. Objawy encefalopatii wątrobowej mogą być wywoływane przez trzy typy chorób wątroby:

1) ciężkie uszkodzenie miąższu wątroby (marskość, nowotwór, zatrucie)

2) anomalie krążenia wrotnego (zespolenie wrotno-oboczne) wrodzone lub nabyte (ryc. 1, 2)

3) wrodzone lub nabyte defekty enzymatyczne cyklu mocznikowego.

Patogeneza encefalopatii wątrobowej, pomimo wielu badań eksperymentalnych, nie jest do końca wyjaśniona (3). Nieprawidłowy metabolizm tkanki ośrodkowego układu nerwowego, rozkojarzenie układu neurotransmiterów monoaminowych i aminokwasowych oraz endogennych benzodiazepin i ich receptorów składają się na złożony stan patofizjologiczny tego zespołu chorobowego. Wiele tych zaburzeń związanych jest z wpływem amoniaku na ośrodkowy układ nerwowy. Encefalopatia wątrobowa jest zespołem, który występuje jako następstwo niezapalnego uszkodzenia mózgu, w wyniku niewystarczającej detoksykacji wchłanianych z jelita endotoksyn, produktów rozpadu białek i metabolitów przemiany materii.

Zwierzęta z zespoleniem wrotno-obocznym i encefalopatią wątrobową są przeważnie mniejsze niż rodzeństwo z miotu i wydają się niedożywione. Najczęściej opisywane zaburzenia neurologiczne to powracające zaburzenia świadomości (osowiałość, otępienie, a nawet śpiączka), zmiany zachowania (dezorientacja, parcie do przodu, lękliwość, agresja) i zaburzenia czucia głębokiego. Napady padaczkowe są raczej rzadkie (4). Objawami zaburzeń czynności wątroby mogą być wymioty, utrata masy ciała, poliuria/polidypsja i biegunka. Objawy kliniczne z reguły narastają albo są wywoływane przez czynniki egzogenne lub endogenne, takie jak dieta bogatobiałkowa, zaparcia, krwawienia z żołądka, mocznica, zakażenia, środki uspokajające. Pomiędzy ich występowaniem zwierzęta zachowują się normalnie. Często nie możemy dokładnie ustalić przyczyn tych objawów.