Prototekozy to rzadkie choroby ludzi i zwierząt, powodowane przez glony z rodzaju Prototheca. Pomimo że występują powszechnie w środowisku, na zarażenie narażone są głównie osobniki z obniżoną odpornością, zwłaszcza komórkową. Leczenie bywa problematyczne ze względu na dużą oporność tych glonów na antybiotyki, środki dezynfekcyjne i wysoką temperaturę (4).

Prototheca spp. to jednokomórkowe oportunistyczne patogenne algi wywołujące u ludzi i zwierząt choroby zwane prototekozami. Są one bardzo rozpowszechnione w środowisku, zwłaszcza charakteryzującym się wysoką wilgotnością. Można je wyizolować z gleby, wody słodkiej i słonej, ścieków oraz odchodów zwierząt i ludzi. Występują na roślinach, są także obecne w niektórych produktach spożywczych, na przykład mięsie wołowym, mleku krowim lub owocach morza (2, 4).

Algi te nie zawierają chlorofilu. Ich błona komórkowa jest oporna na działanie wielu enzymów, a dzięki obecności sporopoleniny w ścianie komórkowej również na wiele środków dezynfekcyjnych, antybiotyków i wysoką temperaturę. Leczenie dodatkowo utrudnia produkcja biofilmu przez te organizmy (4).

W diagnostyce stosuje się posiewy, histopatologię i PCR. Glony z rodzaju Prototheca nie potrzebują specjalnych podłoży do wzrostu, o ile nie jest on zakłócany przez dużą ilość innych organizmów. Dobrze rosną na agarze z krwią i podłożu Sabourauda z dekstrozą. Materiałem do posiewu może być płyn mózgowo-rdzeniowy, bioptat z zainfekowanej tkanki lub wymaz z prostnicy.

W badaniu histopatologicznym w barwieniu metodą PAS można dostrzec komórki glonów w komórkach pacjenta (ryc. 1). Do rozróżniania gatunków wykorzystuje się metody molekularne, takie jak PCR (2, 4).

W leczeniu ludzi stosuje się głównie amfoterycynę B (często łączoną z tetracyklinami), ale też flukonazol, ketokonazol i itrakonazol, czasem polimyksynę B albo neomycynę. Leczenie w wielu przypadkach kończy się jednak śmiercią pacjenta, zwłaszcza przy prototekozie uogólnionej. Rokowanie jest lepsze w przypadku inwazji powierzchownych. Chirurgiczne usunięcie pojedynczych zmian często skutkuje pełnym wyleczeniem. Dodatkowo stosuje się terapię miejscową (nadmanganian potasu, chloroheksydyna) i w razie potrzeby wcześniej wspomniane leki podawane ogólnie (2, 4-6).

Za zarażenia ludzi najczęściej odpowiada Prototheca wickerhamii, a zwierząt Prototheca bovis. O patogenności tych mikroorganizmów wiadomo od stosunkowo niedawna. Wcześniej glony izolowane z kału, ran lub krwi uważano za saprofity albo zanieczyszczenia (2, 4-6).