05/06/2025
Artykuł przedstawia opis przypadku kota ze zmianami skórnymi okolicy uszu i warg, a także streszczenie najnowszych informacji dotyczących syndromu atopowego kotów. Omówiono ścieżkę diagnostyczną konieczną w przypadku pacjenta ze zmianami skórnymi okolicy głowy.
Zmiany skórne okolicy głowy u kotów należą do grupy reprezentującej syndrom atopowy kotów (Feline Skin Syndrome, FAS). Diagnostyka bywa długotrwała i frustrująca z powodu możliwości występowania współistniejących problemów. Z tego powodu trzeba po kolei konsekwentnie wykluczyć alergiczne pchle zapalenie skóry, zespół atopowy, jak również alergię pokarmową. Przedstawiony opis przypadku pokazuje ścieżkę diagnostyczną oraz możliwości postępowania terapeutycznego.
Pacjentem był kot, samiec kastrowany w wieku trzech lat, rasy europejskiej krótkowłosej. U zwierzęcia od kilku tygodni nasilał się problem skórny. Według właściciela zmiany skórne przebiegały bez świądu i dotyczyły głowy – podstawy uszu, brzegów małżowin usznych oraz warg.
Wcześniej stosowano leczenie objawowe uwzględniające bakteryjne zapalenie skóry (krótkotrwałe podanie amoksycyliny z kwasem klawulanowym w iniekcjach) oraz podejrzenie tła autoimmunologicznego (deksametazon w iniekcjach). Leczenie nie przyniosło znaczącej poprawy. W opinii właściciela objawy wręcz ulegały nasileniu. Pacjent został skierowany na konsultację dermatologiczną. Podczas konsultacji ogólny stan pacjenta oceniono jako dobry. Zmiany skórne były symetryczne i obejmowały okolicę głowy. Szczególnie nasilone były na podstawie i brzegach małżowin usznych oraz na wargach. W trakcie wizyty kot nie wykazywał objawów świądu. W obszarach skóry objętych zmianami skórnymi stwierdzono wyłysienia spowodowane samouszkodzeniami, krwawiące rany oraz strupy (ryc. 1-3). Rany wydawały się niebolesne, obserwowano jednak znaczną przeczulicę skóry podstawy uszu. Dowodziło to, że kot w istocie wykazywał świąd, ale nie drapał się w obecności właścicieli.
Ryc. 1. Ubytki włosów, strupy i uszkodzenie ciągłości skóry na brzegu małżowin usznych.
Ryc. 2. Wyłysienia, strupy i uszkodzenie ciągłości skóry okolicy podstawy ucha i skroni.
Ryc. 3. Uszkodzenie ciągłości skóry i wyłysienia okolicy kąta warg oraz rany skóry nieowłosionej wargi.
W diagnostyce różnicowej uwzględniono przede wszystkim:
Wykonano następujące badania dodatkowe skóry:
Ryc. 4. Zapalenie neutrofilowo-eozynofilowe.
Na podstawie danych zebranych podczas wywiadu oraz wyników badań dodatkowych postawiono podejrzenie tła alergicznego. Zalecono wprowadzenie diety eliminacyjnej opartej wyłącznie na hydrolizacie białka na okres 12 tygodni. Kolejnym krokiem miało być wykonanie próby prowokacji w celu potwierdzenia tła pokarmowego oraz określenia źródła reakcji alergicznej. Badanie hodowlane wykluczyło dermatofitozę. W celu jak najszybszego ograniczenia świądu oraz stanu zapalnego zastosowano dwukrotnie iniekcję podskórną cefowecyny w dawce 0,1 ml/kg m.c. (w odstępie 14 dni), doustnie podano prednizolon w dawce 1 mg/kg m.c. raz dziennie, zmniejszając stopniowo dawkę i częstotliwość. Próba prowokacji wykazała nasilenie objawów po podaniu białka ryb, wołowiny i kaczki. Następnym etapem leczenia była próba odstawienia leków steroidowych i zastosowania cyklosporyny. Lek ten okazał się skuteczny i ostatecznie był stosowany w dawce 7 mg/kg m.c. co drugi dzień. Na tej podstawie postawiono diagnozę współistniejącego skórnego syndromu atopowego i alergii pokarmowej.
W przypadku kotów właściciele często nie są w stanie stwierdzić, czy objawy przebiegają ze świądem. Wynika to ze skrytej natury tych zwierząt, które często drapią się i wylizują podczas nieobecności właściciela w domu lub w nocy. Niestety w przypadku niektórych pacjentów syndrom atopowy kotów wywołany jest jednocześnie przez alergeny środowiskowe i pokarmowe. Od 2021 roku obowiązuje nowa nomenklatura dotycząca chorób alergicznych skóry (1). Zaproponowany podział i terminologia obejmują: syndrom atopowy kotów (feline atopic syndrome, FAS), skórny syndrom atopowy kotów (feline atopic skin syndrome, FASS), astmę kotów oraz alergię pokarmową kotów (feline food allergy, FFA). Syndrom atopowy kotów może dawać objawy dermatologiczne, objawy pochodzące z przewodu pokarmowego oraz oddechowego. Co ważne, wszystkie mogą występować jednocześnie u jednego pacjenta (ryc. 5).
Ryc. 5. Ścieżka diagnostyczna i objawy kliniczne związane z FAS (na podstawie VetDermatol 2021, 32, 26-e6).
Choroby mają wspólny mianownik w postaci objawów klinicznych. Mogą przejawiać się jako prosówkowe zapalenie skóry, wyłysienia z samouszkodzeń, świąd okolicy głowy i szyi oraz zespół ziarniniaka eozynofilowego (2, 3). Dodatkowo alergia pokarmowa może powodować inne objawy skórne, takie jak pokrzywka, guzki przebiegające bez świądu, plazmocytarne zapalenie opuszek oraz objawy ze strony układu pokarmowego w postaci wymiotów, biegunki, utraty masy ciała czy braku apetytu (3). U każdego kota wykazującego objawy świądu należy zatem wykluczyć FAS poprzez szczegółowy wywiad, badanie kliniczne oraz wykluczenie innych przyczyn ze względu na możliwość występowania zespołów objawów dermatologicznych przy różnych problemach dermatologicznych oraz ich współistnienia (3). Leczenie powinno być dobierane indywidualnie do pacjenta z uwzględnieniem rodzaju i nasilenia objawów, obecności chorób współistniejących oraz możliwości współpracy właściciela z kotem. Obecnie dostępne są również nowe zalecenia dotyczące leczenia FAS (4).
Ryc. – A. Cekiera
