Nicienie z rodzaju Thelazia (Spirurida, Thelaziidae) są przyczyną chorób oczu u zwierząt domowych i dzikich w Europie, Azji, Afryce, Ameryce Północnej i Australii. Przedstawicielami tego rodzaju w Europie są: Thelazia gulosa, T. rhodesi i T. skrjabini, występujące u bydła, zebu, żubrów, bizonów i bawołów, T. lacrymalis u koni i osłów oraz T. callipaeda u psów, lisów, jenotów, kotów i królików. Jeszcze do niedawna telazjoza u europejskich psów i kotów uznawana była za chorobę egzotyczną, najczęściej zawlekaną na obszar naszego kontynentu z Azji.

W dwudziestym pierwszym wieku przypadki tej parazytozy u psów zaczęły być notowane w wielu europejskich krajach, w tym we Włoszech, w Niemczech, Hiszpanii, Portugalii, Belgii, Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Serbii, Rumunii, Grecji, Bułgarii, na Węgrzech, Słowacji, w Wielkiej Brytanii, Turcji, Austrii i Polsce.

Czynnikiem etiologicznym telazjozy psów i kotów jest T. callipaeda. Jest to niewielki nicień, z reguły nie dłuższy niż 20 mm. Umiejscawia się w worku spojówkowym, na powierzchni rogówki, pod trzecią powieką oraz w przewodach nosowo-łzowych. Cykl rozwojowy Thelazia występujących u psów i kotów przebiega z udziałem przenosiciela, którym w Europie są muszki owocówki (Phortica variegata) (19).

W warunkach eksperymentalnych przenosicielami omawianych nicieni mogą być zarówno samce, jak i samice P. variegata (25, 28). Natomiast w warunkach naturalnych wydaje się, że tylko samice tych stawonogów pasożytują na ludziach i zwierzętach, żywiąc się wydzieliną z worka spojówkowego. Dojrzałe samice nicieni z rodzaju Thelazia składają w worku spojówkowym larwy L1, otoczone rozciągniętą osłonką jajową, które są spożywane przez muchy wraz z wydzieliną oka i nosa. W owadach larwy nicieni rozwijają się do stadium inwazyjnego L3, odbywając dwukrotną linkę. Inwazyjne larwy migrują do ssawki much, skąd w czasie żerowania przedostają się do worka spojówkowego kolejnego żywiciela (5).

Największą aktywność biologiczną P. variegata utrzymuje w środowisku o temperaturze 20-25°C i wilgotności 50-75%. Muszki występują obficie na obszarach, gdzie uprawiane są owoce, na przykład plantacje truskawek, ewentualnie w pobliżu lasów dębowych. Tego typu warunki panują w wielu krajach Europy Środkowej, w związku z czym nie dziwi fakt notowania coraz częściej przypadków telazjozy na centralnych obszarach naszego kontynentu (7).

U psów w Europie choroba występuje sezonowo, a jej przypadki są odzwierciedleniem obecności i aktywności wektorów nicieni (6, 26). Dorosłe pasożyty w worku spojówkowym zarażonego gospodarza mogą utrzymywać się nawet przez rok, co może tłumaczyć wy...