XIX Kongres Akademii po Dyplomie WETERYNARIA już 15-16.03.2025 r. w Warszawie! Sprawdź program kongresu >
Endokrynologia
Choroba Addisona u psów – powracająca fala
lek. wet. Violetta Olender, specjalista chorób psów i kotów
Choroba Addisona jest to zespół objawów klinicznych wywołanych długotrwałym niedoborem hormonów kory nadnercza. Dotyka zwykle samice w młodym i średnim wieku. Objawy kliniczne pojawiają się, gdy uszkodzeniu ulegnie 90% gruczołu. W większości przypadków rozpoznanie ustalane jest dopiero wtedy, gdy dochodzi do tzw. przełomu nadnerczowego, który jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.
Choroba Addisona ze względu na nieswoiste objawy powoduje dużo problemów diagnostycznych zarówno w medycynie weterynaryjnej, jak i w medycynie człowieka. Rozwija się kilka lat, w związku z tym organizm uruchamia system kompensujący niedobory hormonalne. Ponadto zaburzenia nie obejmują jednego układu lub narządu, ale w różnym stopniu dotyczą całego organizmu – wszędzie, gdzie działają hormony kory nadnerczy. Dopóki nie dojdzie do niemal całkowitego unieczynnienia nadnerczy, dopóty stale występują nieswoiste objawy ze strony układu pokarmowego, aparatu ruchu, skóry, układu nerwowego, mięśni albo układu krążenia.
Nadnercza są gruczołami parzystymi, zlokalizowanymi doczaszkowo i przyśrodkowo w stosunku do nerek. Każde z nich zbudowane jest z dwóch czynnościowo zróżnicowanych gruczołów wydzielania wewnętrznego o odrębnym pochodzeniu embrionalnym. Centralnie położony rdzeń nadnerczy tworzą komórki chromatofilne wywodzące się z neuroektodermy i wydzielające m.in. adrenalinę i noradrenalinę. Natomiast otaczająca go kora pochodzi z mezodermy i histologicznie składa się z trzech warstw. Tuż pod torebką leży warstwa kłębkowata, której komórki produkują mineralokortykosteroidy, głównie aldosteron. Następna jest najgrubsza z nich – warstwa pasmowata. Komórki warstwy pasmowatej produkują glikokortykosteroidy (kortyzol i kortykosteron) oraz androgeny. Warstwa trzecia – siatkowata, składa się z komórek produkujących androgeny (na przykład androstendion) i glikokortykosteroidy. Komórki warstwy siatkowatej współpracują z warstwą pasmowatą jako jedna jednostka.
Źródłem całego kortyzolu i aldosteronu we krwi jest kora nadnerczy. Inne hormony steroidowe produkowane są zarówno przez korę nadnercza, jak i gonady. Produkcja i uwalnianie glikokortykosteroidów oraz androgenów przez środkowe i wewnętrzne warstwy kory nadnerczy regulowane są prawie wyłącznie przez stężenie hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) w osoczu. ACTH produkowane jest przez komórki przedniego płata przysadki mózgowej. Wydzielanie ACTH z przysadki regulowane jest przez podwzgórze i ośrodkowy układ nerwowy za pośrednictwem hormonu kortykoliberyny (CRH) oraz wazopresyny argininowej (AVP).