07/06/2024
W przypadku zaćmy, która nie jest rozwinięta i nie upośledza widzenia, zaleca się okresowe kontrolowanie jej postępu. Należy zaznaczyć, że mimo pojawienia się kropli na zaćmę u zwierząt, dostępnych w sklepach internetowych, na dzień dzisiejszy nie ma żadnego leku zarówno w medycynie weterynaryjnej, jak i medycynie człowieka, który likwidowałby zaćmę. Również stosowanie u zwierząt popularnego u ludzi preparatu z jodkiem potasu (Vitreolent) nie ma naukowego uzasadnienia.
Metodą z wyboru leczenia zaćmy jest fakoemulsyfikacja. Kwalifikacja do zabiegu odbywa się na podstawie objawów klinicznych – stopnia rozwinięcia zaćmy oraz jej wpływu na zdolność widzenia. W przypadku zaćmy całkowitej, kiedy tylny odcinek oka jest niedostępny do badania, wykonuje się badanie ultrasonograficzne gałki ocznej. Dzięki niemu wykluczamy możliwe współistniejące zaburzenia mogące zdyskwalifikować pacjenta lub znacząco utrudnić zabieg, na przykład odwarstwienie siatkówki, obecność przetrwałej błony naczyniowej soczewki. Niezbędnym badaniem przedzabiegowym jest badanie elektroretinograficzne, którego celem jest potwierdzenie prawidłowego funkcjonowania siatkówki, a co za tym idzie zasadności przeprowadzenia zabiegu fakoemulsyfikacji.
Fakoemulsyfikacja jest wykonywana w znieczuleniu ogólnym, przy użyciu mikroskopu operacyjnego. Znieczulenie zagałkowe eksponuje gałkę oczną poprzez „podniesienie” oka ku górze. Dodatkowo zakładany jest szew stabilizujący gałkę oczną podczas zabiegu. Zakłada się go na spojówce gałkowej. Rogówkę nacina się w trzech miejscach – jedno cięcie główne plus cięcia pomocnicze, w celu wprowadzenia ciągłej irygacji. Do irygacji używa się BSS lub płynu Ringera z mleczanami. Do płynu można dodać antybiotyk oraz adrenalinę, która rozszerzy źrenicę i zapewni lepszą wizualizację soczewki. Tak przygotowane oko jest gotowe do wykonania kapsuloreksji, czyli okrągłego nacięcia w przedniej torebce soczewki. Aby łatwiej było zwizualizować torebkę soczewki, do komory przedniej oka podaje się barwnik – błękit trypanu. Następnie należy oddzielić korę soczewki od torebki soczewki, wstrzykując pomiędzy te struktury płyn. Ten etap zabiegu nazywany jest hydrodysekcją. Kolejnym etapem jest wprowadzenie do oka fakoemulsyfikatora, który ultradźwiękami rozbije masy zaćmowe.
Ryc. 2. Stan oka trzy miesiące po fakoemulsyfikacji, widoczna sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa.
W zależności od ustawień poszczególne etapy różnią się mocą działania ultradźwięków. Moc dobiera się odpowiednio do twardości zmian zaćmowych. W przypadku pełnej zaćmy należy poprzez wykonanie prostopadłych żłobień podzielić zaćmę na mniejsze elementy i rozbijać je po kolei, usuwając z oka. Po usunięciu wszystkich mas przeprowadza się polerowanie tylnej torebki soczewki, co niweluje rozwój zwłóknień w jej obrębie. Jest to jedno z powikłań pozabiegowych, które może znacząco wpłynąć na zdolność widzenia po zabiegu. Następnie wszczepia się sztuczną soczewkę o mocy skupiania 53D, odpowiadającej mocy naturalnej, zdrowej kociej soczewki. Wejścia w rogówce zamyka się szwem przerywanym, używając nici wchłanialnej 8–0/9–0.
Farmakologiczne leczenie pozabiegowe jest intensywne. W zależności od preferencji operatora podaje się leki niesteroidowe lub steroidowe przeciwzapalne, antybiotyki, leki obniżające ciśnienie lub rozszerzające źrenicę. Leczenie miejscowe trwa zazwyczaj 14-21 dni. Należy nadmienić, że nie ma jednego uniwersalnego schematu postępowania pooperacyjnego. Postępowanie ustala operator, bazując na swoim doświadczeniu oraz stanie klinicznym oka.
Ryc. 3. Badanie okulistyczne kota za pomocą lampy szczelinowej.
European College of Veterinary Ophthalmologists (ECVO) wydał w 2021 roku wytyczne mające rozróżnić i oddzielić istotne klinicznie zaćmy od klinicznie mniej ważnych zaćm o potwierdzonym lub przypuszczalnym dziedziczeniu. Wydano także rekomendacje co do rozmnażania osobników w zależności od zdiagnozowanej zaćmy. W przypadku zaćmy korowej, jądrowej lub zaćmy tylnego bieguna zaleca się bezwzględną eliminację z hodowli. Zaćmy o mniejszym znaczeniu klinicznym to zaćma punktowa, zaćma szwu soczewki, zaćma końcówek szwów, okołojądrowa czy też tzw. zaćma włókna szklanego. Zaćmy te należy monitorować pod kątem progresji zmian, ale dotknięte nimi osobniki mogą być używane do rozrodu.
Rozpoznanie zaćmy dziedzicznej ustala się na podstawie objawów klinicznych, predyspozycji danej rasy do konkretnej zaćmy lub wykluczenia pozostałych przyczyn zaćmy, na przykład tła urazowego. Na ten moment nie ma żadnego dostępnego testu na zaćmę u kotów, dlatego dla klinicystów ważna jest znajomość ras, u których podejrzewa się możliwość dziedziczenia tej choroby (tab. II).
Tabela II. Predyspozycje rasowe do wystąpienia zaćmy według ECVO (10)
Ryc. 1, 2 – A. Tomkowicz, ryc. 3 – I. Pilecka
