Temat numeru: parazytologia
Choroby odkleszczowe – zagrożenie dla ludzi i zwierząt
dr hab. Jakub Gawor1
dr n. med. Ewa Talarek2
Pierwszym odkryciem na drodze poznania znaczenia stawonogów w przenoszeniu chorób było wykazanie roli kleszczy z rodzaju Boophilus w rozprzestrzenianiu tzw. teksańskiej gorączki bydła – babeszjozy (piroplazmozy), i wyjaśnienie dróg szerzenia się Babesia bigemina jako czynnika etiologicznego. Dokonali tego amerykańscy badacze Smith, Kilborne i Curtice w latach 80. XIX wieku. Rolę przenosicieli (wektorów) różnorodnych czynników chorobotwórczych pełnią owady (pchły, wszy, wszoły, muchówki – komary i ćmianki) oraz kleszcze należące do pajęczaków. W warunkach krajowych z epidemiologicznego punktu widzenia najistotniejsze wśród wymienionych wektorów są kleszcze, które mogą przenosić wysoce zjadliwe wirusy, bakterie oraz pierwotniaki.
SUMMARY
Tick-borne diseases – risks to humans and animals
Tick-borne infectious diseases constitute an emerging problem in public health and veterinary medicine. This review presents the most important diseases which occur in humans, dogs and cats in Poland, transmitted by two common species of ticks. Ixodes ricinus can transmit the virus of tick-borne encephalitis, spirochaetes of Lyme borreliosis, bacteria causing human ehrlichiosis and human or canine anaplasmosis, while Dermacentor reticulatus contributes to the spread of the protozoan Babesia spp., the cause of canine babesiosis. The risk of vector-borne diseases in Poland is increasing, as indicated by the growing number of reported cases and new, emerging infections, such as dirofilariosis spread by mosquitos to humans and animals. The protection of dogs and cats against ticks is of great importance, since it allows for reducing the number of animals acting as a reservoir of pathogens, thus preventing the spread of diseases transmitted by ticks to humans.
Key words: tick-borne encephalitis, borreliosis, babesiosis, anaplasmosis, humans, dogs, ticks
Kleszcze, które występują w Polsce, należą do rodziny Ixodidae – kleszczy trzyżywicielowych, których każde stadium rozwojowe (larwa, nimfa, postać dorosła) odżywia się na ssaku. Najczęściej spotykane gatunki to kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) i kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus).
Kleszcz pospolity ma szerszy areał występowania i szerszy zakres żywicieli od kleszcza łąkowego. Ten drugi jest głównie pasożytem zwierząt, rzadko i niechętnie atakuje człowieka, co zdarza się dopiero przy długotrwałym braku właściwych żywicieli (Karbowiak, 2009). Z tych powodów kleszcz pospolity ma znaczenie epidemiologiczne przede wszystkim w medycynie człowieka (Rizolli i wsp., 2014), a łąkowy w medycynie weterynaryjnej. Cały cykl rozwojowy – od jaja do postaci dorosłej – w przypadku D. reticulatus trwa z reguły rok, w rzadkich przypadkach do dwóch lat, natomiast I. ricinus – 2-3 lata.
