lek. wet. spec. Marta Marciniak

lek. wet. spec. Monika Toborek

Zwierzęta egzotyczne stanowią powiększającą się systematycznie grupę pacjentów gabinetów weterynaryjnych. Coraz częściej lekarz weterynarii staje przed koniecznością przeprowadzenia zabiegu u takiego pacjenta. Poszczególne gatunki zwierząt egzotycznych różnią się między sobą chociażby szybkością metabolizmu, dietą, warunkami utrzymania, co rzutuje także na rodzaj stosowanego znieczulenia.

W tym artykule omówimy zalecane w dostępnej literaturze sposoby znieczulania ssaków egzotycznych. Nie zawsze metody i leki proponowane przez obcojęzyczne piśmiennictwo są właściwe na polskim gruncie. Procedury wymienione w tym artykule zaczerpnięto z literatury fachowej, dostosowano do warunków polskich, a także sprawdzono praktycznie na sali chirurgicznej.

W przypadku ruchliwych, trudnych do bezpiecznego unieruchomienia egzotycznych pacjentów znieczulenie bywa niezbędne nie tylko do operacji, ale także do badania klinicznego. Małpy bądź szopy są niekiedy niezwykle agresywne i często nawet wykwalifikowany personel nie jest w stanie przytrzymać ich do badania klinicznego. Najpopularniejszą rodziną małp utrzymywanych w polskich domach są pazurkowce. Są to drobne zwierzęta, o masie do 350-500 g. Są one nadzwyczaj zwinne, szybkie i agresywne. Potrafią dotkliwie pogryźć i podrapać. Zdarza się, że nawet właściciel nie jest w stanie zapanować nad swoim pupilem. Dlatego do zbadania jamy ustnej lub pobrania krwi potrzebne jest zwykle znieczulenie ogólne.

Ryc. 3. Przygotowanie pacjenta do zabiegu kastracji. Znieczulenie wziewne izofluranem na maseczce.

Tabela I. Środki używane do znieczulenia i zwalczania bólu u królików

Według naszego doświadczenia wśród pacjentów w agresywności przoduje szop pracz. Ze względu na budowę ciała (krótka szyja i masywny zad) trudno jest go unieruchomić, przytrzymując go wyłącznie ręcznie. Poza ostrymi zębami i pazurami ma bardzo silne i zwinne ciało. Aby pobrać krew od dorosłego osobnika lub wyczyścić gruczoły okołoodbytowe, a także wykonać podstawowe zabiegi również zwykle niezbędne jest znieczulenie ogólne. Rzadko natomiast zdarza się, aby skunksy były agresywne. Ich popularność wśród polskich właścicieli jednak rośnie, więc wykonuje się u nich wiele zabiegów chirurgicznych, takich jak kastracja lub usunięcie kamienia nazębnego, do czego niezbędne jest odpowiednie znieczulenie.

Ryc. 4. Kontynuacja znieczulenia wziewnego na maseczce u szczura.

Ryc. 5. Wybudzanie i tlenoterapia w inkubatorze po zabiegu u kawii domowej.

Lotopałanki to drobne torbacze, bardzo zwinne i szybkie, które rzadko dają się okiełznać i unieruchomić manualnie do badania klinicznego. W celu skrócenia pazurków, obejrzenia okolicy torby bądź fałdu skórnego warto znieczulić takiego pacjenta ze względu na bezpieczeństwo i mniejszy stres zwierzęcia oraz wygodę badającego. Coraz częściej hodowcy, aby uniknąć problemu nadmiernego rozmnażania się, zgłaszają się z osobnikami obu płci do kastracji.

Tabela II. Środki używane do znieczulenia i zwalczania bólu u kawii domowych

Tabela III. Środki używane do znieczulenia i zwalczania bólu u szynszyli

Jeż pigmejski też jest nierzadkim pupilem w polskich domach. Jest on wyjątkowo trudny do badania klinicznego ze względu na budowę ciała, obecność kolców i możliwość zwijania się w kłębek. Zbadanie zębów, skrócenie pazurów albo pobranie krwi wymagają znieczulenia.

Ryc. 6. Indukcja znieczulenia izofluranem u jeża.