Zespół nabytego niedoboru immunologicznego, białaczka i wścieklizna należą do najgroźniejszych chorób zakaźnych kotów ze względu na ciężki przebieg i zagrożenie dla życia. Wszystkie te choroby są wywoływane przez wirusy, a najważniejszym źródłem zakażenia są chore zwierzęta. Zespół niedoboru immunologicznego i białaczkę cechuje immunosupresja, podczas gdy we wściekliźnie, pomimo dużej immunogenności lyssawirusa, ze względu na krótki przebieg choroby nie rozwija się odporność wystarczająca do zapobiegnięcia śmierci chorego zwierzęcia.

Zespół nabytego niedoboru immunologicznego kotów

Zespół nabytego niedoboru immunologicznego kotów (FAIDS, Feline Acquired Immunodeficiency Syndrome) jest zakaźną, przewlekłą i nieuleczalną chorobą, którą cechuje ciężkie upośledzenie czynności układu immunologicznego i objawy związane głównie z zakażeniem drobnoustrojami oportunistycznymi. Pierwsze zachorowania stwierdzono w Kalifornii w hodowlach kotów. U zwierząt tych obserwowano przewlekłe zapalenia nosa i dziąseł, biegunkę, bakteryjne zapalenia pęcherza moczowego, niedokrwistość i spadek masy ciała. Pedersen w 1986 r. pierwszy wyizolował wirus wywołujący chorobę. Choroba występuje u kotów na całym świecie. Uważa się, że wirusem niedoboru immunologicznego kotów (FIV) zakażonych jest nawet do 44% tych zwierząt. Oprócz kotów domowych choroba występuje u lwów, tygrysów, jaguarów, lampartów i rysi.

Właściwości FIV

FIV jest retrowirusem (Lentivirinae). Mała chorobotwórczość szczepów FIV dla dziko żyjących kotów przemawia za długim wzajemnym oddziaływaniem wirusa z gospodarzem, zachodzącym już od około 1-2 milionów lat. Nie wiadomo jednak, u których gatunków FIV rozwinął się pierwotnie. Wirus ginie pod działaniem czwartorzędowych zasad amoniowych, detergentów, związków fenolowych, alkoholu i formaliny. W 60°C przeżywa kilka minut.

Źródło i drogi zakażenia

Wirus występuje we krwi, w płynie mózgowo-rdzeniowym i ślinie. Za pośrednictwem śliny przedostaje się do głębokich ran powstających podczas walki. Najczęściej zakażają się koty w wieku 5 lat, przy czym zakażenia występują dwa razy częściej u samców oraz częściej u kotów nieudomowionych (4, 21). Niewielką rolę w szerzeniu się choroby odgrywają zakażenia aerogenne, korzystanie ze wspólnych misek, lizanie ran i wzajemna toaleta. Drogi te są natomiast istotne w transmisji zakażeń wtórnych, głównie bakteryjnych. FIV występuje w 40% popłuczyn pochwowych, kontakty płciowe nie odgrywają jednak dominującej roli w rozprzestrzenianiu się zakażenia. Szerzenie pionowe wirusa ma miejsce w łonie matki, podczas porodu oraz za pośrednictwem mleka zawierającego wirusy (2). Nie zawsze całe potomstwo zostaje zakażone – czasem jest to kilka kociąt w miocie albo cały miot jest wolny od zakażenia. Ogólnie zakażeniu ulega około 20% płodów i około 50% noworodków zakażonych matek. Na skutek silnej immunosupresji przed osiągnięciem roku umiera 43% kociąt zakażonych w łonie matki i 29% kociąt zakażonych po urodzeniu. Zakażenie szerzy się też drogą jatrogenną, na przykład podczas transfuzji krwi i krwawych zabiegów (7).