Powiększenie węzłów chłonnych (limfadenomegalia) jest powszechną nieprawidłowością rozpoznawaną u psów i kotów. W części przypadków ma ona podłoże nowotworowe, a w części jest wynikiem zmian odczynowych tkanki limfatycznej na obecność procesu zapalnego w tkance obwodowej. Podstawą rozpoznania w tej sytuacji jest badanie cytologiczne węzła, które niekiedy powinno być uzupełnione dodatkowymi badaniami wyjaśniającymi, co jest przyczyną rozrostu. W niektórych przypadkach rozrostu odczynowego pogłębiona diagnostyka nie musi być wykonywana, u niektórych pacjentów ustępuje on bowiem, gdy tylko czynnik wyzwalający zostanie wyeliminowany.

Wprowadzenie

Węzły chłonne są skupiskami tkanki limfatycznej otoczonymi łącznotkankową torebką, zlokalizowanymi na przebiegu naczyń chłonnych. Stanowią swojego rodzaju filtr chłonki przepływającej z tkanek obwodowych do krążenia krwi. Antygeny, które trafiają do węzła chłonnego, są prezentowane limfocytom przez system komórek prezentujących antygeny. Z kolei same limfocyty dostają się do węzła chłonnego dwiema drogami – zarówno drogą naczyń chłonnych doprowadzających, jak i poprzez ściany wyspecjalizowanych naczyń krwionośnych, tzw. żyłek pozawłośniczkowych o wysokim śródbłonku. Zazwyczaj pobudzenie tkanki limfatycznej węzła przez dany czynnik/antygen wyzwala reakcję odczynową w całym węźle. Niektóre antygeny stymulują jednak szczególnie silną odpowiedź w konkretnym obszarze węzła. Dlatego też wbrew pozorom informacje na temat struktury węzła chłonnego nie są wiedzą czysto akademicką. Rozpoznanie populacji komórek, które dominują w preparacie, wskazuje na najsilniej wyrażoną reakcję w konkretnej lokalizacji. Na tej podstawie można przypuszczać, jaka przyczyna wyzwoliła ową reakcję.

Węzeł chłonny dzieli się na korę i rdzeń, pomiędzy którymi znajduje się strefa przykorowa. Kora stanowi największą masę węzła i składa się głównie z grudek chłonnych, które po stymulacji antygenami mogą przybierać charakter grudek chłonnych odczynowych. W rdzeniu węzła znajdują się zatoki rdzenne (naczynia zatokowe), pomiędzy którymi lokalizują się pasma rdzenne bogate w komórki plazmatyczne. Z kolei na granicy pomiędzy korą i rdzeniem występują głównie małe limfocyty T, które u psów przybierają wygląd tzw. komórek jasnych. Dokładne badanie cytologiczne węzła wykonane przez doświadczonego patologa klinicznego nie tylko powinno odpowiedzieć na pytanie, czy w danym przypadku doszło do rozrostu odczynowego węzła, ale także (co jednak nie zawsze jest możliwe do jednoznacznego określenia) w którym jego obszarze reakcja jest najsilniej wyrażona.