Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis, OA) jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób układu mięśniowo-szkieletowego psów. Związana jest z odczuwaniem przewlekłego bólu i stopniowo prowadzi do pogorszenia sprawności fizycznej. Około 37% kulawizn notowanych u tego gatunku jest spowodowane przez OA. Choroba występuje już u ponad 20% zaledwie rocznych psów (16). Wraz z wiekiem odsetek chorych zwierząt wzrasta i powyżej 8.-12. roku życia może osiągać 45-80% psów (4).

OA obejmuje wszystkie elementy stawu. Charakteryzuje się postępującym uszkodzeniem chrząstki stawowej i leżącej pod nią kości, ale proces dotyczy także okołostawowych tkanek miękkich. Czynników wpływających na występowanie i rozwój choroby zwyrodnieniowej jest wiele. Można wśród nich wyróżnić czynniki genetyczne, wiek, płeć, rasę, czynniki środowiskowe, endokrynologiczne, metaboliczne oraz urazy (17).

Wyróżnia się dwie postaci OA – pierwotną i wtórną. Pierwsza z nich, opisywana w medycynie człowieka i nieobserwowana do tej pory u psów, wynika z nieprawidłowości glikozaminoglikanów chrząstki stawowej. U psów występuje postać wtórna do wrodzonych lub nabytych chorób układu mięśniowo-szkieletowego (36), takich jak na przykład dysplazja stawów – biodrowych lub łokciowych, osteochondroza stawów (osteochondrosis dissecans – OCD), zwichnięcie rzepki, a także pourazowych chorób więzadeł, złamań śródstawowych, zwichnięć stawów (21).

OA charakteryzuje się tworzeniem wyrośli kostnych zwanych osteofitami, przebudową kości, zmianami w tkankach miękkich okołostawowych i zapaleniem błony maziowej. Główną cechą OA jest jednak postępująca degradacja chrząstki stawowej. W prawidłowej chrząstce stawowej zachowana jest równowaga między jej syntezą a degradacją. W chorobie zwyrodnieniowej jest ona zaburzona, z przewagą procesów degeneracyjnych. Chrząstka stawowa zbudowana jest z chondrocytów zawieszonych w macierzy pozakomórkowej. Istota międzykomórkowa zawiera w swoim składzie wodę, kwas hialuronowy i proteoglikany umieszczone na rusztowaniu kolagenowym (głównie typu II). Włókna kolagenowe tworzą sieć, w którą wbudowane są cząsteczki kwasu hialuronowego. Kwas hialuronowy połączony jest z agrekanem – znaczącym proteoglikanem chrząstki stawowej. Poza agrekanem w chrząstce występują również niewielkie ilości małych proteoglikanów, białka strukturalne (chondronektyna, fibronektyna) i funkcjonalne (enzymy, cytokiny) (7). Proteoglikany mogą stanowić do 40% składu suchej masy chrząstki.

W chorobie zwyrodnieniowej zmienia się skład macierzy międzykomórkowej. Jedną z pierwszych zmian jest istotne zmniejszenie ilości proteoglikanów, które są przecinane przez agrekanazy, co prowadzi do postępującej degradacji chrząstki. Włókna kolage...