Choroby wewnętrzne
Zespolenie wrotno-oboczne u kota – opis przypadku malformacji Abernethy’ego typu II
dr n. wet. Olga Gójska-Zygner, specjalista chorób psów i kotów1
prof. dr hab. n. wet. Marek Galanty, specjalista chirurgii weterynaryjnej2
lek. wet. Magdalena Kowal3
lek. wet. Joanna Gajger, specjalista radiologii weterynaryjnej1
dr hab. n. wet. Wojciech Zygner, specjalista weterynaryjnej diagnostyki laboratoryjnej4
Zespolenie wrotno-oboczne jest wrodzonym lub nabytym nieprawidłowym połączeniem pomiędzy krążeniem wrotnym a żyłą krążenia ogólnego, powodującym ominięcie wątroby przez krew odprowadzaną z żołądka, śledziony, trzustki, jelita cienkiego oraz znacznej części jelita grubego. Zaburzenie to należy do najczęstszych anomalii krążenia wątrobowego u zwierząt towarzyszących. U psów i kotów wrodzone zespolenie wrotno-oboczne spowodowane jest niezamknięciem zewnątrzwątrobowych naczyń żylnych łączących krążenie wrotne z krążeniem ogólnoustrojowym, które istnieje fizjologicznie w życiu płodowym, a powinno ulec zamknięciu w krótkim czasie po urodzeniu. Na ogół występuje pojedyncze zespolenie, natomiast w rzadkich przypadkach stwierdzano dwa połączenia żylne lub więcej połączeń (1, 2).
Po raz pierwszy wrodzone zespolenie wrotno-oboczne zostało opisane w 1793 roku przez angielskiego chirurga Johna Abernethy’ego w raporcie z sekcji zwłok dziewczynki w wieku około 10 miesięcy. U dziecka oprócz nieprawidłowego ułożenia serca (dekstrokardii) i polisplenii stwierdzono bezpośrednie połączenie żyły wrotnej z żyłą główną dolną, natomiast wątroba była unaczyniona jedynie przez tętnicę określoną przez Abernethy’ego i Banksa (3) jako powiększone odgałęzienie pnia trzewnego, o ponad 1/3 większe od tętnicy śledzionowej. Ponadto wątroba miała zmienione położenie – znajdowała się w środkowej górnej części jamy brzusznej. Jej wielkość była prawidłowa. Pęcherzyk żółciowy był zapadnięty, zmniejszony i wypełniony niewielką ilością żółtobrązowej żółci, która – jak napisali Abernethy i Banks – „miała gorzki smak, choć nie tak ostry czy powodujący nudności jak zwykła żółć”. Autorom nie udało się ustalić przyczyny zgonu, uznali jednak, że jednym z czynników, które doprowadziły do śmierci, mogła być malformacja wątroby (3).
Cytując raport autorstwa Abernethy’ego i Banksa (3), należy również wyjaśnić Czytelnikom, że trudno jednoznacznie stwierdzić, które z informacji zawartych w publikacji można przypisać pierwszemu autorowi lub obu autorom. Raport napisany jest częściowo w pierwszej osobie liczby pojedynczej, częściowo w pierwszej osobie liczby mnogiej, natomiast opisy zmian patologicznych przedstawione są w trzeciej osobie. W wielu publikacjach całość autorstwa przypisywana jest jednak Johnowi Abernethy’emu. To krótkie historyczne wprowadzenie do wrodzonego zespolenia wrotno-obocznego przedstawiono w związku z faktem, że w 1996 roku na 43. Dorocznym Międzynarodowym Kongresie Brytyjskiego Stowarzyszenia Chirurgów Dziecięcych Howard i Davenport (4) zaproponowali nazywanie wrodzonych zespoleń wrotno-obocznych malformacją Abernethy’ego. Zostało to zaakceptowane przez medycynę i znalazło odzwierciedlenie w literaturze medycznej.