W przypadku zebrania się w worku osierdziowym znacznej ilości płynu (wodosierdzie) lub nawet niewielkiej objętości płynu w krótkim czasie może dojść do tamponady serca. Tamponada (ryc. 1, 2) pojawia się, kiedy zwiększona ilość płynu w worku osierdziowym powoduje wzrost ciśnienia śródosierdziowego, a tym samym wywiera ucisk na serce, utrudniając napełnianie się komór. To z kolei obniża ciśnienie tętnicze, a potem podwyższa ciśnienie żylne. Wyrównanie ciśnienia śródosierdziowego i ciśnienia napełniania komór skutkuje niskim rzutem serca, a w konsekwencji prowadzi do prawostronnej niewydolności serca i objawów klinicznych. Dochodzi więc do rozwoju prawostronnej niewydolności serca, która objawia się wodobrzuszem oraz niewydolnością z niskim rzutem, dającej objawy wstrząsu (3, 10).

Stan kliniczny

Objawy kliniczne mogą być różne – od narastającego osłabienia do nagłego pogorszenia samopoczucia. Pies z tamponadą jest zwykle osowiały, często niezdolny do poruszania się o własnych siłach. U kotów zbieranie się płynu w worku osierdziowym rzadko prowadzi do tamponady. Gdy płyn w worku osierdziowym zbiera się stosunkowo wolno, często obecne jest poszerzenie naczyń wątrobowych i wodobrzusze. W badaniu klinicznym stwierdza się stłumienie tonów serca, słabo wypełnione tętno (do nitkowatego w cięższym stanie) oraz obecność tętna dziwacznego (pulsus parodoxus). Dodatkowo może występować duszność (dyspnoe) albo przyspieszona akcja oddechowa (tachypnoe), nietolerancja wysiłkowa i/lub kaszel.

Przyczyny wodosierdzia

Znalezienie przyczyny zbierania się płynu w worku osierdziowym jest szczególnie istotne, przede wszystkim ze względu na ustalenie dalszego postępowania, leczenia oraz rokowania. Ponieważ wodosierdzie wymaga leczenia uzależnionego od jego przyczyny, przed decyzją o terapii konieczne jest ustalenie pierwotnego czynnika powodującego zaburzenie.

Najczęstszą przyczyną wodosierdzia i tamponady jest nowotwór serca lub worka osierdziowego. Zmiany te są z reguły znacznie lepiej widoczne w badaniu echokardiograficznym, gdy obecny jest płyn w worku osierdziowym, który bardzo dobrze odgranicza tkanki miękkie. Brak płynu w worku osierdziowym zdecydowanie utrudnia zobrazowanie zmian rozrostowych w obrębie serca i stanowi klasyczną przyczynę braku wczesnego rozpoznania zmian litych.

Najczęstszym rodzajem nowotworu serca jest naczyniakomięsak (ang. hemangiosarcoma, HSA) (ryc. 3a), który charakteryzuje się dużym stopniem złośliwości (4). Umiejscawia się w ścianie prawego przedsionka, na przejściu prawego przedsionka w prawą kom...