Określenie bąblowica (echinokokoza) obejmuje dwie pasożytnicze zoonozy – bąblowicę jednokomorową (hydatidozę) wywoływaną przez Echinococcus granulosus oraz bąblowicę wielojamową (alweolarną echinokokozę, AE), której przyczyną jest E. multilocularis. Psy są jedynym gatunkiem z rodziny Canidae, który może pełnić rolę żywiciela ostatecznego zarówno E. granulosus, jak i E. multilocularis, a także stać się żywicielem pośrednim drugiego z wymienionych.

Ze względu na rozpowszechnienie, dużą liczebność i bliski kontakt psów z człowiekiem nawet bardzo niski odsetek przypadków jelitowej inwazji Echinococcus spp. u tych zwierząt przekłada się na realne zagrożenie dla ludzi. Przypadki AE u ludzi oraz psów są ślepym zaułkiem w rozwoju pasożyta (ryc. 1), ale dla pacjentów choroba stanowi zagrożenie życia, a dla klinicystów duże wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne.

Bąblowica wielojamowa u ludzi

Bąblowica wielojamowa uznawana jest za jedną z najgroźniejszych parazytoz człowieka, co wynika z wysokiej patogenności pasożyta oraz złego rokowania u pacjentów, szczególnie w sytuacji gdy choroba zostanie późno rozpoznana. Człowiek może stać się przypadkowym żywicielem pośrednim E. multilocularis po połknięciu jaj pasożyta pochodzących z kału zarażonych lisów – żywicieli ostatecznych E. multilocularis (ryc. 1). Ryzyko zarażenia występuje na terenach endemicznych. Związane jest z nieprzestrzeganiem podstawowych zasad higieny, spożywaniem niemytych warzyw z ogródków wizytowanych przez lisy oraz sposobem życia (częsty kontakt z ogólnie pojętą przyrodą). Choroba rozwija się sporadycznie, w wyjątkowych okolicznościach, w warunkach sprzyjających wielokrotnemu zarażeniu oraz w przypadku obniżonej odporności. Zarażony człowiek jest żywicielem nietypowym, w związku z czym przebieg AE u ludzi jest wybitnie przewlekły. Objawy rozwijają się w ciągu co najmniej kilku, a nawet kilkunastu lat.

W ciągu ostatnich pięciu lat (2017-2021) z 27 państw UE raportowano corocznie o 121-161 zachorowaniach ludzi na AE. Najwięcej przypadków stwierdzano we Francji (od 35 do 53), w Niemczech (od 35 do 59), na Litwie (od 14 do 21) oraz w Polsce, gdzie w wymienionych latach zdiagnozowano odpowiednio 31, 19, 25, 6 i 11 przypadków (1). W oparciu o raportowane liczby przypadków nie można wnioskować o spadku zapadalności na AE, a więc obniżającym się ryzyku zachorowania. Ze względu na przewlekły przebieg bąblowicy wielojamowej u ludzi podane liczby nie przedstawiają corocznych nowych zachorowań, a jedynie przypadki zdiagnozowane w danym roku.