Hepatozoonoza jest pierwotniaczą chorobą psów i kotów. Rodzaj Hepatozoon obejmuje ponad 300 gatunków zdolnych zarażać ptaki, gady, płazy i ssaki. Nazwa choroby może być myląca, gdyż nie jest ona zoonozą i tylko sporadycznie w jej przebiegu dochodzi do rozwoju niewydolności wątroby.

Przez długi czas za przyczynę hepatozoonozy psów uchodził gatunek Hepatozoon canis. Po raz pierwszy zarażenie tym patogenem opisano w Indiach w 1905 roku. Inwazje na tle tych pasożytów notowano w Azji, Afryce, Europie, a także w obu Amerykach. W 1997 roku wykazano, że większość przypadków hepatozoonozy psów notowanych w Stanach Zjednoczonych powodowanych jest innym niż H. canis, bardziej zjadliwym gatunkiem, który określono mianem H. americanum (3, 27).

Psy i inne kręgowce są żywicielami pośrednimi dla pierwotniaków, które do tego, by zakończyć cykl rozwojowy, wymagają odpowiedniego wektora. W przypadku H. americanum są to głównie kleszcze Amblyomma spp., podczas gdy żywicielem ostatecznym H. canis jest Rhipicephalus sanguineus (4, 18).

Cykl rozwojowy

Nimfy kleszczy podczas pasożytowania na powłokach ciała zwierząt pobierają wraz z krwią leukocyty zawierające gamonty, które w jelitach kleszczy zostają uwolnione z komórek. W następstwie łączenia się gamontów formuje się zygota. Efektem sporogonii jest powstawanie w jamie ciała kleszcza (hemocel) oocyst. Każda oocysta zawiera setki małych, owalnych sporocyst, a te 10-26 sporozoitów. Oocysty dojrzewają w miarę jak kleszcze przechodzą kolejne stadia rozwojowe. Efekt tego jest taki, że zarówno nimfy, larwy, jak i postaci dorosłe pajęczaków mogą przenosić chorobę (9).

W przeciwieństwie do innych chorób przenoszonych przez kleszcze hepatozoonoza przenoszona jest nie na zasadzie ukąszenia przez kleszcza, a wskutek zjedzenia przez psy zarażonych pajęczaków podczas pielęgnacji włosów czy też – w przypadku psów myśliwskich lub dzikich – w następstwie zjedzenia przez nie upolowanej zwierzyny albo padliny, u której na powłokach ciała występowały zarażone kleszcze lub w tkankach znajdowały się cysty pasożytów. Z innych dróg szerzenia się hepatozoonozy należy wymienić inwazje śródmaciczne przekazywane z zarażonych matek na potomstwo. Ta droga szerzenia się choroby została z całą pewnością potwierdzona dla H. canis i z dużym prawdopodobieństwem dla H. americanum (14, 15, 20).

W inwazjach H. canis komórki zarażone pasożytami obecne są we krwi, w chłonce, śledzionie, szpiku kostnym, węzłach chłonnych, nerkach, wątrobie oraz płucach. W narządach tych mają miejsce bezpłciowe podziały pierwotniaków na drodze merogonii. Ich ...