Dializa otrzewnowa jest zabiegiem szeroko stosowanym w medycynie człowieka. W medycynie weterynaryjnej jest jeszcze wciąż techniką rzadko wykorzystywaną w leczeniu nerkozastępczym, mimo że pierwsze doniesienia o jej zastosowaniu na modelu zwierzęcym pochodzą z 1923 roku. Dializa otrzewnowa stanowi ważną alternatywę dla psów i kotów, które z różnych powodów nie mogą być poddane zabiegowi hemodializy. Pacjenci o masie ciała poniżej 10 kilogramów nie mogą być podłączeni do urządzenia wykonującego hemodializę, ponieważ w trakcie zabiegu z ich organizmu zostałaby usunięta zbyt duża ilość krwi względem masy ciała, aby wypełnić przewody do dializy, co mogłoby stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.

Urządzenia wykorzystywane podczas hemodializy są zaprojektowane do użytku w medycynie człowieka, dlatego ich wielkość nie jest odpowiednia dla wielu pacjentów weterynaryjnych. Dializa otrzewnowa natomiast to metoda stosunkowo tania, niewymagająca specjalistycznego sprzętu, więc z powodzeniem może być wykonywana w większości zakładów lecznictwa weterynaryjnego. Niestety jej skuteczność wynosi zaledwie od 1⁄8 do 1⁄4 skuteczności hemodializy (1).

Zasady działania dializy otrzewnowej

Dializa otrzewnowa polega na wykorzystaniu otrzewnej jako membrany do oczyszczania krwi. Proces ten umożliwia usuwanie produktów przemiany materii i nadmiaru płynów oraz przywrócenie równowagi elektrolitowej w organizmie. Dializa otrzewnowa opiera się na trzech głównych mechanizmach wymiany:

1. Dyfuzja. Proces ten polega na przenoszeniu rozpuszczonych substancji z obszaru o wyższym stężeniu do obszaru o niższym stężeniu przez półprzepuszczalną strukturę otrzewnej. Dyfuzja umożliwia usuwanie toksyn i produktów przemiany materii, takich jak mocznik i kreatynina, z krwi do płynu dializacyjnego.

2. Osmoza. Osmoza polega na przenoszeniu wody przez błonę półprzepuszczalną z obszaru o niższym stężeniu rozpuszczonych substancji do obszaru o wyższym stężeniu. Podczas dializy otrzewnowej płyn dializacyjny zawiera substancje osmotycznie czynne, na przykład glukozę, które przyciągają wodę z krwi do jamy otrzewnej, pomagając w usuwaniu nadmiaru płynów.

3. Ultrafiltracja. Jest to proces mechanicznego usuwania płynów przez różnicę ciśnień hydrostatycznych. Podczas dializy otrzewnowej ciśnienie w jamie otrzewnej jest niższe niż ciśnienie w naczyniach krwionośnych, co sprzyja przenikaniu płynów przez otrzewną.

Czynniki wpływające na przepuszczalność otrzewnej

Na przepuszczalność otrzewnej wpływają różne czynniki, takie jak zapalenie, zwłóknienie czy zrosty. Stany zapalne mogą zwiększać przepuszczalność błony otrzewnowej. Poprawia to transport substancji, ale także zwiększa ryzyko utraty białek.