Leiszmanioza jest przewlekłą chorobą pasożytniczą wywoływaną przez pierwotniaki z rodzaju Leishmania. Większość spośród 23 opisanych dotychczas gatunków jest potencjalnie chorobotwórcza dla człowieka. W medycynie weterynaryjnej leiszmanioza stanowi kliniczne wyzwanie u psów (1). Zarówno u psów, jak i u ludzi leiszmanioza może przybrać formę skórną, skórno-śluzówkową lub trzewną (2). Wektorem pierwotniaków Leishmania są owady z rodziny ćmiankowatych (Psychodidae), należące do rzędu muchówek (Diptera). Muchówki z rodzaju Lutzomyia są wektorem pierwotniaka w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej. Natomiast ćmianki z rodzaju Phlebotomus występują powszechnie w Europie, Azji oraz Afryce (3-5).

Biologia i drogi szerzenia się pierwotniaka

Cykl rozwojowy pierwotniaka jest złożony i wymaga dwóch żywicieli. Pasożyt Leishmania spp. występuje w dwóch formach – ruchliwej, promastigota, która żyje i rozmnaża się w jelicie krwiopijnego owada, oraz nieruchliwej, amastigota, która jest formą wewnątrzkomórkową zarażającą komórki żywiciela (6). Promastigota są przekazywane żywicielowi podczas pobierania krwi przez samicę ćmianki. Te zaś są fagocytowane przez komórki odpowiedzi immunologicznej, a następnie zamykane w wakuolach zawieszonych w cytoplazmie komórek (7). Oprócz drogi z udziałem owadów opisano także przypadki bezpośredniego zarażenia się między psami poprzez pogryzienia, transfuzje krwi oraz przezłożyskowo (1). Cykl rozwojowy pierwotniaka został przedstawiony na ryc. 1.

Leiszmanioza psów – epidemiologia

W Europie głównym czynnikiem etiologicznym leiszmaniozy jest gatunek Leishmania infantum (1). Południe Europy, w tym Basen Morza Śródziemnego, jest obszarem o wysokim stopniu zagrożenia leiszmaniozą dla ludzi oraz zwierząt. Wysoce endemicznym krajem jest Grecja, gdzie diagnozuje się zarażenia wywołane przez dwa gatunki pasożyta – L. infantum oraz L. tropica, a średnia prewalencja wśród psów w latach 2005-2010 wyniosła 22,1%. Ponadto zarażone psy stwierdzono w 43 spośród 54 prefektur Grecji (8). Przeprowadzone 10 lat później badanie wykazało prewalencję na poziomie 13,8%, a zarażone psy występowały już we wszystkich prefekturach. Prewalencja była zmienna zależnie od regionu. W północnych regionach Grecji wynosiła niekiedy powyżej 50% (9). We Włoszech w regionie południowo-wschodnim prewalencja wśród psów wyniosła 23,7%, 1-5% w środkowej części kraju oraz 19,5% w rejonie północno-wschodnim i Pirenejach (10-13). W krajach bałkańskich najwyższy odsetek zarażonych psów opisano w Kosowie (18%) oraz Bośni i Herce­gowinie (16,7%). W Chorwacji prewalencja wyniosła 1,38% w grupie 400 zbadanych psów, w Czarnogórze zaś prewalencję oszacowano na nieco ponad 5%, ale badaniu podlegały głównie psy z objawami leiszmaniozy (14).