Kleszcze (Ixodida) to grupa pajęczaków licząca ponad 900 znanych gatunków. Ich systematyka nie jest do końca ustalona, ale zwykle traktowane są jako osobny rząd z podgromady roztoczy (Acarina), gromady pajęczaków (Arachnida). Kleszcze można podzielić na dwie grupy różniące się morfologią, ale także biologią – kleszcze miękkie (podrząd Argasina) i kleszcze twarde (podrząd Ixodina). Ciało kleszczy podzielone jest na gnatosomę, czyli narządy gębowe umożliwiające zaatakowanie żywiciela i pobieranie krwi, oraz idiosomę, czyli pozostałą część ciała. W przypadku kleszczy miękkich gnatosoma położona jest po brzusznej stronie ciała i przykryta idiosomą. Między tymi dwiema grupami są też różnice w biologii.

Generalnie u wszystkich kleszczy występują w rozwoju stadia jaja, larwy, nimfy i wreszcie dorosłej samicy lub samca. W przypadku kleszczy miękkich stadiów nimfalnych jest więcej – od trzech do siedmiu. Każde stadium młodociane (oczywiście poza jajem) odżywia się jednokrotnie krwią, ale postacie dorosłe piją krew wiele razy. Poza tym, inaczej niż kleszcze twarde, spędzają one całe życie w pobliżu swoich żywicieli (na przykład w gniazdach). Kleszcze twarde mają podobny cykl życiowy, z tym że występuje u nich jedno stadium nimfalne. U większości gatunków larwy i nimfy atakują drobne kręgowce, a postacie dorosłe większe gatunki ptaków i/lub ssaków (24). W naszej faunie stwierdzono w sposób pewny trzy gatunki z podrzędu Argasina i szesnaście z podrzędu Ixodina.

Gatunki kleszczy w Polsce

W Polsce można spotkać około 20 gatunków kleszczy, przy czym dokładne określenie tej liczby nie jest łatwe. Wynika to z faktu, że zdarzają się okresowe zawleczenia różnych gatunków tych pajęczaków na wędrownych ptakach, poza tym w pobliżu naszych granic występuje kilka gatunków, tak że ich obecność w Polsce wydaje się prawdopodobna (23). Bez wątpienia do krajowej fauny należą: obrzeżek gołębi (Argas reflexus), obrzeżek polski (Argas polonicus), Carios vespertilionis (są to przedstawiciele kleszczy miękkich) oraz liczne gatunki z rodzaju Ixodes: kleszcz pospolity (I. ricinus), kleszcz jeżowy (I. hexagonus), kleszcz gryzoni (I. trianguliceps), kleszcz sikorczy (I. arboricola), kleszcz lisi (I. crenulatus), kleszcz jaskółczy (I. lividus), kleszcz kuni (I. rugicollis), kleszcz skalny (I. caledonicus), kleszcz ptasi (I. frontalis), kleszcz włochaty (I. simplex), kleszcz nietoperzowy (I. vespertilionis), kleszcz moczarowy (I. apronophorus) i kleszcz tajgowy (I. persulcatus). Poza tym występuje u nas kleszcz punktowany (Haemaphysalis punctata), kleszcz nożycogłaszczki (H. concinna) oraz kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus) (17).