Charakter objawów klinicznych w dużym stopniu jest uzależniony od wieku zwierząt. U prosiąt przed odsadzeniem występuje typowa (ostra), rzadziej przewlekła postać choroby. Pierwszymi objawami w typowym przebiegu są apatia i utrata łaknienia, obserwowane u wszystkich prosiąt w miocie lub tylko u części. Występuje silne odwodnienie, ponieważ chore prosięta nie piją wody. Chorobie rzadko towarzyszy gorączka. Małe, czarno zabarwione plamy, które pojawiają się najpierw na skórze pach lub pachwin, mogą pozostać niezauważone. Dobrze widoczne są natomiast usytuowane na skórze za uszami i na bokach ciała lub kończyn zaczerwienienia, brązowe plamy i ogniska o średnicy 1-2 cm, pokryte obfitym ciągliwym wysiękiem, który po wyschnięciu tworzy strupy koloru od brązowego do czarnego.

W ostrej postaci choroby zmiany skórne powiększają się, zlewają ze sobą, obejmują coraz większe obszary skóry i w ciągu 24-48 godzin mogą rozprzestrzenić się na całe ciało. Początkowo zmiany dotyczą owłosionych partii skóry, owrzodzenia mogą jednak powstać także w śluzówce jamy ustnej i na języku. Zachorowalność i śmiertelność jest największa u młodych prosiąt. Padają one po 7-10 dniach.

U prosiąt pochodzących od odpornych macior występuje niewielka liczba ograniczonych zmian o średnicy 5-10 cm. U prosiąt odsadzonych objawy pojawiają się po mniej więcej trzech dniach po odsadzeniu. Zmiany są u nich nieliczne i zwykle dotyczą skóry głowy lub kończyn. Zmieniona skóra jest ciemno zabarwiona, wilgotna i mazista. Mogą też występować ograniczone zmiany na skórze kończyn, zaczynające się od koronki racicowej i stopniowo obejmujące wyższe partie kończyn. Śmiertelność jest niska.

U ozdrowieńców przyrosty masy ciała są małe. U dorosłych sztuk występuje przewlekła postać choroby, która charakteryzuje się albo niewielką liczbą strupów na skórze, albo rozległymi zmianami na skórze grzbietu i bokach ciała. Starsze zwierzęta mogą chorować na zapalenie pęcherza moczowego i stawów (12). Rzadko zmiany chorobowe dotyczą całej skóry. Zgrubiała, pofałdowana skóra przypomina swoim wyglądem skórę nosorożca, zwierzęta słabną.

Martwicowe zapalenie skóry okolicy twarzowej czasem jest wyodrębniane jako jedna z postaci wysiękowego zapalenia skóry. Zmiany rozwijają się w miejscach mechanicznego uszkodzenia skóry, np. na głowie w następstwie walki pomiędzy prosiętami (9, 15).

Zmiany anatomopatologiczne

Zwłoki są silnie odwodnione, wydzielają nieprzyjemną woń. Zmiany obejmują głównie owłosione partie skóry, niekiedy owrzodzenia dotyczą jamy ustnej i języka. Zgrubiałą skórę pokrywa ciągliwy wysięk i zabarwione na ciemno, pofałdowane strupy. Podskórne węzły chłonne są najczęściej powiększone, a płuca przekrwione. W ostrym przebiegu choroby miedniczki nerkowe i moczowody są powiększone. Moczowody wypełnia duża ilość śluzu i złogi martwych komórek. Rzadko występuje ropne zapalenie miedniczek nerkowych. Badanie histopatologiczne wykazuje zapalenie warstwy rogowej naskórka i ropne zapalenie grudek chłonnych mieszków włosowych, złogi bakteryjne, często zapalenie podskórnych węzłów chłonnych (15).

Rozpoznanie

Występowanie typowych objawów klinicznych i zmian sekcyjnych umożliwia w dużym stopniu prawidłowe rozpoznanie wysiękowego zapalenia skóry. Izolacja ze zmian chorobowych koagulazododatnich S. hyicus, S. aureus lub S. intermedius potwierdza rozpoznanie. Należy jednak pamiętać, że te gatunki gronkowców, szczególnie nieprodukujących koagulazy, występują powszechnie na skórze zdrowych świń i mogą odpowiadać za zakażenia przyranne. Najodpowiedniejszym materiałem do badań bakteriologicznych są wymazy pobrane do podłoża transportowego ze zmian po usunięciu strupów i przesłane do laboratorium diagnostycznego w ciągu 24 godzin. W rozpoznaniu różnicowym należy wykluczyć parakeratozę na tle niedoboru składników mineralnych, rumień pstry (pityriasis rosea), a u starszych zwierząt również świerzb (15).

Zwalczanie

Wskazane jest, o ile to możliwe, izolowanie całych miotów, w których chorują prosięta, lub tylko chorych prosiąt. Leczy się chore zwierzęta i lochy podejrzane o zakażenie. Często zalecana była penicylina, a ostatnio linkomycyna, ceftiofur, cefaleksyna, trimetoprim + sulfonamidy, antybiotyki aminoglikozydowe i cefalosporyny. W każdym przypadku wybór leku należy jednak uzależnić od wyniku badania lekowrażliwości wyizolowanych szczepów (10). Miejscowo na zmienioną chorobowo skórę jest stosowana nowobiocyna w formie zawiesiny olejowej lub w oprysku albo środki dezynfekcyjne w oprysku (1% roztwór Virkonu). W celu wzmocnienia prosiąt stosuje się doustnie bądź w iniekcji elektrolity, roztwory witaminy A + D₃, suplementację diety innymi witaminami (7).

Leczy się całe mioty, a terapia z reguły trwa kilka dni i przynosi dobre efekty, szczególnie u młodych prosiąt, jeżeli została wcześnie podjęta. W stadach, w których choroba występuje enzootycznie, pewien sukces daje profilaktyczne stosowanie autoszczepionki. Szczepi się maciory ciężarne dwukrotnie, na 4 i 2 tygodnie przed porodem, w celu zwiększenia potencjału immunologicznego siary o komponenty warunkujące odporność przeciwko S. hyicus. Ważną rolę w profilaktyce odgrywa zapewnienie stałego dostępu do czystej wody, dbałość o mleczność loch, ścisłe przestrzeganie wymogów sanitarno-higienicznych, zwłaszcza w porodówkach, odkażanie kojców, zabezpieczenie przed urazami mechanicznymi skóry, pogryzieniem i walkami prosiąt, odkażanie pępowiny, zwalczanie pasożytów skóry (świerzbu, wszawicy) oraz much.

■

Ryc. – K. Tarasiuk