Otyłość psów jako istotny czynnik ryzyka w rozwoju chorób ogólnych

Nie wykazano spektakularnych różnic w grupach zwierząt z chorobą nowotworową. W całej badanej populacji stanowiły one 5% wszystkich konsultacji i cechowały się tendencją wzrostową wraz ze zwiększającą się masą ciała (nadwaga – 7,5%, otyłość 6,4%). W tej grupie chorób dominującą populację stanowiły zwierzęta z niedowagą.

Jeżeli do celów statystycznych zawęzi się kryteria oceny do grup psów liczących co najmniej 20 osobników, procentowy rozkład zależności między nadwagą lub otyłością a rozpoznawanymi chorobami wskazuje wyraźnie na istotny wzrost zachorowalności na choroby endokrynologiczne, stanowiące łącznie 66,6% przypadków. U psów z nadwagą zaznacza się wyraźny wzrost liczby rozpoznań choroby nowotworowej (42,3%), chorób narządu ruchu (38,9%) oraz skóry (33,6%). W grupie psów z chorobami układu krążenia zwierzęta z nadwagą i otyłe stanowiły odpowiednio 38,7% i 25,8% przypadków.

Nie ulega wątpliwości, że na powstawanie nadwagi wpływ ma sposób żywienia. Najwyższy odsetek zwierząt w tej grupie (36,2%) stanowiły osobniki żywione łącznie karmami komercyjnymi oraz pokarmem przygotowanym przez właściciela. Dodatkowym niekorzystnym czynnikiem było karmienie do woli, zamiast odmierzania pojedynczej porcji. Przeprowadzone badania wskazały, że spośród 541 właścicieli psów 141 osób miało cechy nadwagi (ocena według lekarzy weterynarii), 48,9% właścicieli z nadwagą miało psy z nadwagą, a 20,6% właścicieli z nadwagą miało psy otyłe.

Jak wykazano w raporcie sporządzonym w 2009 roku (Ostaszewski i wsp., 2009), zagrożenie otyłością/nadwagą obserwowane jest w populacji zwierząt do 4.-5. roku życia. Występowanie nadwagi, a przede wszystkim otyłości dotyczy zwierząt powyżej 6. roku życia. Równocześnie w tym okresie przypada najmniej wizyt w lecznicach dla zwierząt. Właściciele pozostawieni sami sobie najwyraźniej aktywnie uczestniczą w powstaniu nadwagi/otyłości u swoich podopiecznych, pojawiając się w lecznicach ze starszymi zwierzętami, już chorymi na tzw. „prawdziwe choroby”.

Tabela I. Zaburzenia związane z otyłością u psów*

Tabela II. Porównanie częstotliwości występowania stwierdzanych zaburzeń w grupie zwierząt z prawidłową masą ciała i psów z nadwagą/otyłością

Przeprowadzone badania epidemiologiczne dotyczące nadwagi/otyłości wśród psów stanowią pierwszą tego typu próbę oceny występowania tego niekorzystnego zjawiska (choroby) w Polsce. Analiza wyników i porównanie ich z innymi tego rodzaju opracowaniami ujawniają, że problem nadwagi/otyłości u psów w Polsce narasta. Pod tym względem zbliżamy się niestety do wysoko rozwiniętych krajów Europy, USA czy Australii. Przyczyny otyłości mają charakter wieloczynnikowy. Wspólne oddziaływanie czynników genetycznych, środowiskowych i cywilizacyjnych tworzy niebezpieczne połączenie nakładających się oraz wzajemnie wzmacniających składowych nadwagi i otyłości.

Przeprowadzone badania wyraźnie wykazują znaczący wpływ otyłego bądź mającego nadwagę właściciela, który karmi swojego psa zarówno karmą komercyjną, jak i jedzeniem domowym i praktycznie nie odmierza podawanych porcji. Jest to główny „czynnik etiologiczny” nadwagi i otyłości psów, szczególnie tych z genetycznie uwarunkowaną skłonnością do otyłości.

Nadreprezentatywność chorób występujących u psów z otyłością przedstawiono za Zoran (2010) w zmodyfikowanej tab. I. Nie dziwi, że u otyłych lub mających nadwagę psów w Polsce stwierdza się podobne choroby jak w innych krajach borykających się z tym problemem.

Podsumowując wyniki przeprowadzonych badań populacji psów, można stwierdzić, że u psów otyłych w Polsce dominują w kolejności występowania zaburzenia endokrynologiczne (64,5%), choroby układu ruchu (57,4%), choroby nowotworowe (53,8%), choroby skóry (45,6%) oraz układu oddechowego (42,8%). Częstotliwość stwierdzana w Polsce jest nieco inna niż w badaniach przeprowadzonych w USA, gdzie na pierwszym miejscu znajdują się choroby skóry i narządu ruchu. Różnice te mogą wynikać z metodyki prowadzonych badań. W szczególności dotyczy to różnic między współwystępowaniem otyłości/nadwagi i konkretnych chorób a częstotliwością występowania powikłań otyłości/nadwagi w postaci tychże chorób. Bez względu na stwierdzaną kolejność chorób u psów z nadwagą i(lub) otyłością ich występowanie jest istotnie wyższe w tej grupie w porównaniu z psami o prawidłowej masie ciała (tab. II).

Uzyskane wyniki wskazują, że u zwierząt z prawidłową masą ciała choroby skóry i układu oddechowego występują z podobną częstotliwością, a nawet nieco większą niż u psów z nadwagą/otyłością. Nie zmienia to jednak faktu, że otyłość u zwierząt z chorobami skóry, a szczególnie z chorobami układu oddechowego bardzo utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia (np. przewlekły nieżyt oskrzeli) leczenie.

Reasumując, można stwierdzić, że nadwaga, a zwłaszcza otyłość stanowią poważny i narastający problem w populacji psów w Polsce. Są jednym z istotniejszych zagrożeń zdrowotnych, zarówno same w sobie, jak i jako choroba wikłająca lub sprzyjająca rozwojowi tzw. „prawdziwych chorób”.

Podziękowanie

Autor dziękuje firmie Royal Canin Polska za pomoc w przygotowaniu raportu „Lekarze weterynarii w walce z otyłością zwierząt, 2013”, który umożliwił powstanie niniejszego opracowania.