Najczęstsze przyczyny agresji na tle lękowym u kotów, rozpoznanie oraz metody postępowania

Rozpoznanie

Do typowej agresji ze strachu dochodzi jedynie wówczas, gdy kot nie widzi możliwości ucieczki. Zagrożenie może być realne, ale zdarza się, że wskutek generalizacji lub uwrażliwienia na bodźce jest ono tylko wyimaginowane. Podczas występowania tego typu agresji można obserwować objawy pobudzenia układu autonomicznego, takie jak rozszerzenie źrenic, oddawanie moczu i(lub) kału, drżenie i inne. Przed atakiem kot głośno wokalizuje (syczy, warczy i „krzyczy”), ma mocno wygięty grzbiet, rozszerzone źrenice, nastroszony włos i płasko położone uszy (ryc. 1). Rany (gryzione i drapane) zadawane przez tak pobudzonego kota są bardzo głębokie, ponieważ kot nie kontroluje wówczas swojej agresji (ryc. 2).

Do rozpoznania agresji lękowej u kotów stosuje się kryteria diagnostyczne:

• agresja występuje po zadziałaniu bodźca wywołującego u kota strach (zagrożenie może być realne lub postrzegane jako takie)
• zachowanie kota ulega zaostrzeniu, gdy zmniejsza się możliwość ucieczki
• zachowanie agresywne rozpoczyna się poprzez wysyłanie sygnałów ostrzegawczych (postawa, wokalizacja)
• kontakt fizyczny może rozpocząć się machnięciem łapy z wysuniętymi pazurami w kierunku „zagrożenia”, aby utrzymać je na dystans
• po starciu kot wykazuje zachowania odprężające, np. mycie się.

Zachowania świadczące o odczuwaniu lęku u kotów zostały wymienione w tab. I.

Zapobieganie i postępowanie

Postępowanie w przypadkach agresji u kotów należy ustalać indywidualnie. Niezwykle istotne jest jednak wcześniejsze wykluczenie medycznych przyczyn zmiany zachowania zwierzęcia, gdyż niektóre choroby mogą wywoływać agresję lub powodować rozdrażnienie kota. Należą do nich m.in.:

• urazy oraz choroby wywołujące ból (np. choroby przyzębia, zwyrodnieniowe zapalenie stawów, hiperwitaminoza A)

• choroby endokrynologiczne (cukrzyca, nadczynność tarczycy)

• choroby przebiegające z gorączką

• choroby OUN [wścieklizna, padaczka, nowotwory, choroby wrodzone, np. wodogłowie (ryc. 3)]

• zaburzenia poznawcze u starych kotów.

Aby zapewnić kotu poczucie bezpieczeństwa, należy przede wszystkim zadbać o przewidywalność jego otoczenia. Można to osiągnąć m.in. przez ustalenie regularnych pór stałych rytuałów, takich jak karmienie, zabawy czy pieszczoty. Trzeba też zapewnić kotu dostęp do wysoko położonych kryjówek, na przykład szaf czy półek. Jedna z podstawowych zasad, którymi kierują się koty, to „widzieć, a nie być widzianym” (ryc. 4). Aby umożliwić kotu zaspokojenie tej potrzeby, bardzo przydatne jest ustawienie nawet zwykłych kartonowych pudełek z powycinanymi własnoręcznie otworami (lub zakup gotowych, specjalnie zaprojektowanych w tym celu „kocich domków”, ryc. 5). Dobrze jest, gdy droga do kuwety i misek z jedzeniem oraz wodą prowadzi ciągiem komunikacyjnym na wysokości lub jest częściowo zasłonięta, na przykład meblami czy roślinami.

W żadnym wypadku nie należy wyciągać kota na siłę z jego kryjówki ani też karać za okazywanie objawów strachu lub lęku (np. syczenie). Jeżeli kot wykazuje objawy strachu albo lęku, nie powinno się podążać w jego kierunku ani nawet na niego patrzeć. Najlepiej powoli się wycofać i pozostawić kota w spokoju na minimum pół godziny. Konieczna jest również identyfikacja bodźca wywołującego strach lub lęk i jeżeli to możliwe, wyeliminowanie go z otoczenia kota. W innych sytuacjach, np. gdy kot boi się nowego domownika (zwierzęcia lub człowieka), należy rozpocząć systematyczne odwrażliwianie i przeciwwarunkowanie na bodziec wywołujący strach.

W każdym przypadku zaburzeń na tle lękowym pomocne może okazać się również zastosowanie feromonów, a także dodawanych do karmy suplementów diety o działaniu przeciwlękowym (np. zawierających alfa-kazozepinę, tryptofan, witaminę B6, teaninę). W poważnych przypadkach agresji na tle lękowym konieczne może okazać się zastosowanie leków psychotropowych, takich jak fluoksetyna (0,25-1 mg/kg raz dziennie), klomipramina (0,25-0,5 mg/kg raz dziennie) czy amitryptylina [0,25-0,5(1) mg/kg 1-2 razy dziennie]. Najlepiej jednak, jeśli lek będzie również zakamuflowany w jedzeniu, a nie podawany bezpośrednio przez właściciela, ponieważ taki sposób podawania może dodatkowo zwiększyć poczucie zagrożenia u kota.