15/03/2018
Dodatkowym atutem hydroterapii jest możliwość dodawania do wody środków dezynfekujących lub zwykłych mydeł, dzięki czemu można wspomagać oczyszczanie, odkażanie i proces gojenia ewentualnych ran (4). Terapia wodna znajduje zatem zastosowanie we wszystkich przypadkach pourazowej i pooperacyjnej rehabilitacji ruchowej.
Ryc. 4. Bardzo często podczas ćwiczeń na bieżni stabilizujemy psa za pomocą smyczy, aby chód był prawidłowy i by pies nie próbował w trakcie zabiegu wyskoczyć z wody.
Inną niż pływanie, nowocześniejszą techniką hydroterapii jest wykorzystywanie podwodnej bieżni ze zmiennym poziomem wody, w zależności od tego, jaki efekt chcemy uzyskać. Metoda ta jest szczególne użyteczna w przywracaniu siły osłabionym kończynom, ponieważ kończyny nie unoszą się tylko swobodnie za ciałem, ale muszą dotknąć podłoża. Dzięki temu ćwiczenia w bieżni wodnej są bardziej efektywne w nauce chodzenia (2) (ryc. 4).
Tabela I. Wybrane różnice między bieżnią wodną a pływaniem
Korzyści wynikające ze stosowania bieżni wodnej są wielorakie, a wyniki osiągane w tej metodzie są wyraźnie lepsze od osiąganych przez „zwykłe pływanie”. Tab. I ułatwia zrozumienie wybranych różnic.
Bardzo ważną i wartą podkreślenia zaletą tej metody jest podobieństwo do naturalnego chodu psa. Stosowanie bieżni wodnej sprawia, że pracują mięśnie, które normalnie są zaangażowane w codzienną aktywność, a oddziaływanie z podłożem jest korzystne dla stymulacji czucia głębokiego oraz pożądanego zakresu ruchów w stawach. Pies z dysplazją stawu biodrowego powinien rozciągać ten staw, co w przypadku pływania jest niemożliwe, jako że ruchy wykonywane są pod ciałem zwierzęcia. Bieżnia wodna zwiększa wyprost, który dzięki samoczynnemu ruchowi taśmy jest osiągany w sposób bierny i bezbolesny.
Temperatura wody jest bardzo ważnym czynnikiem. Jej optymalna wartość zmienia się w zależności od efektów, jakich oczekujemy, np. podczas pływania powinna wynosić między 14 a 24°C, a w przypadku mniej forsujących ćwiczeń zalecana temperatura wynosi nawet 36-38°C, przy czym nie może być wyższa niż 40°C (11). Podczas zanurzenia oddziaływanie termiczne wody jest porównywalne z każdym innym sposobem zastosowania ciepła lub zimna, a co za tym idzie, powoduje efekty opisane wcześniej. W zależności od wskazań, woda ciepła lub zimna zmniejsza bolesność, kurcze mięśni, redukując wysiłek i ułatwiając zwierzęciu poruszanie się w każdym kierunku. Ciepła woda jest stosowana w przypadku gdy chcemy wykorzystać efekt nagrzewania powierzchownego (8). Woda jest znakomitym przewodnikiem ciepła, jako że na jednostkę masy pochłania go więcej niż jakakolwiek inna substancja i odznacza się wysoką zdolnością utrzymywania temperatury (4). Temperatura jest ustalana także w zależności od obecności sztucznie wytwarzanych wirów, czasu trwania kuracji, typu ćwiczeń, szybkości i siły, z jaką są wykonywane, ale przede wszystkim od stanu zwierzęcia (5).
Podobnie jak w przypadku temperatury, czas trwania kuracji zmienia się w zależności od rodzaju wykonywanych ćwiczeń, warunków fizycznych, wieku pacjenta oraz stopnia wirów wytwarzanych w wodzie. Kuracja początkowo powinna trwać około 5 minut, a docelowo, szczególnie w ciepłej wodzie, nie powinna przekraczać 30 minut (zazwyczaj wystarczające jest 20 minut). Pływanie lub spacer w wodzie są wykonywane etapami, by zbytnio nie męczyć pacjenta (4, 5).
Czas trwania i częstość zabiegów powinny być zwiększane stopniowo, w zależności od reakcji zwierzęcia (3). Najważniejsze jest to, by rozpoczynać zabieg powoli, tak aby pacjent przyzwyczajał się stopniowo do wody i do wykonywanych przy nim czynności (8).
Niewątpliwie hydroterapia jest metodą z wyboru, jeżeli za cel stawiamy szybki powrót do aktywności, zwiększenie czynności mięśniowej oraz zmniejszenie masy ciała. W wodzie nie jest możliwe przyjęcie stałej pozycji, wszystkie mięśnie muszą być nieustannie angażowane, aby ustabilizować pozycję ciała (5).
Aktywność w wodzie to doskonała forma wysiłku fizycznego, ponieważ wykorzystywana jest wówczas największa liczba mięśni używanych do poruszania się. Odbywa się to bez stresogennych bodźców wynikających z kontaktu z podłożem podczas biegu (13). Poza tym, kiedy pies pływa, używa stawów wszystkich kończyn, łącznie ze stawami, które są oszczędzane podczas poruszania się po ziemi (3).
Hydroterapia jest polecana w leczeniu większości chorób układu ruchu – urazów tkanek miękkich, choroby zwyrodnieniowej stawów, reumatoidalnego zapalenia stawów, złamań (po interwencji chirurgicznej), przykurczów i osłabienia mięśni (2). Po ostrej fazie zapalenia stawu pacjent może czerpać korzyści ze stymulującej aktywności w wodzie, gdyż pływalność zmniejsza obciążenie stawów i tym samym bolesność (5).
Na podstawie badań z udziałem psów poniżej 1. roku życia, cierpiących na dysplazję stawu biodrowego, w tych przypadkach zaleca się wodolecznictwo jako procedurę terapeutyczną.
Hydroterapia znajduje zastosowanie także w przypadkach neurologicznych. Tacy pacjenci często cierpią na zaniki mięśni, przykurcze mięśni oraz usztywnienie stawów, a terapia wodna może zapobiegać tym zaburzeniom lub je ograniczać. Wiele zwierząt z niedowładem jest w stanie poruszać się w mniejszym lub większym stopniu, ale nie jest w stanie w pełni przejąć swojego ciężaru i utrzymać równowagi na wszystkich czterech kończynach. Także w tych przypadkach pływalność jest wielce pomocna.
U pacjentów z porażeniem dwukończynowym lub dotkniętych ciężkim niedowładem to my możemy poruszać kończynami zwierzęcia, sprawiając, że wykonują one gimnastykę bierną. W ten sposób podtrzymujemy lub zwiększamy zakres ruchów w stawach i zapobiegamy przykurczom (5). Ćwiczenia na bieżni wodnej ze zmiennym poziomem wody, w zależności od deficytu neurologicznego, są użyteczne w rehabilitacji pacjentów z zaburzeniami koordynacji (8, 9).
Wielu treserów psów pracujących regularnie wykorzystuje pływanie jako integralną część treningu psa. Hydroterapia jest ważnym elementem treningu, ale zawsze powinna być połączona z ćwiczeniami zapewniającymi kontakt z podłożem. Pływanie wywiera korzystny wpływ na mięśnie oraz stawy, ale jeśli unikamy obciążenia, stymulacja na poziomie kostnym jest ograniczona (13).
Hydroterapia jest przeciwwskazana w przypadku kiedy temperatura ciała pacjenta nie jest fizjologiczna od co najmniej 72 godzin oraz u pacjentów z niewydolnością serca, nadciśnieniem, ostrym zapaleniem stawów, chorobami układu oddechowego, oczu (5), zmianami skórnymi i biegunkami. Poza tym warto unikać zanurzania w wodzie pacjentów przed usunięciem szwów lub przed całkowitym wygojeniem tkanek. Zazwyczaj po kilku tygodniach od zabiegów chirurgicznych szyte rany są już wygojone i można śmiało rozpoczynać terapię w wodzie, o ile rodzaj zabiegu nie wymaga dłuższej przerwy.
Hydroterapię stosuje się ze szczególną ostrożnością w przypadkach chorób naczyń obwodowych, skłonności do krwawień, nagłych urazów i ogólnie w stanach zapalnych (4).
Zabiegi hydroterapii, bez względu na ich typ, są każdorazowo poprzedzane badaniem klinicznym (tętno, temperatura). Ponadto w trakcie zabiegów pies musi być nieustannie nadzorowany. Należy szczególnie uważać, by nie zrobił sobie krzywdy podczas zanurzania z wysięgnika oraz by nie wykonywał nadmiernych ruchów i nie pobudzał się zbytnio podczas ćwiczeń (9, 12).
Powinniśmy pamiętać, że pierwszy kontakt z wodą może wywołać panikę. Jest to jedna z niewielu wad hydroterapii i na szczęście zdarza się rzadko. Aby pomóc psu, możemy używać nadmuchiwanych kamizelek ratunkowych, a dobrze dobrana uprząż podtrzymująca jest pomocna także w utrzymywaniu sparaliżowanych psów (12). Zamiast kamizelek ratunkowych można używać rur z gąbki (zwyczajowo używanych do zabaw w basenie) do podparcia brzucha w trakcie pływania (1). W przypadku psów, które szczególnie boją się wody, czasem niezbędne jest wejście do basenu również terapeuty, który podtrzyma zwierzę, uspokoi je i sprawi, że będzie czuło się w niej pewnie (2).
